Mới nhất
Tiêu điểm
Bình luận
Share
Email
Nguồn gốc cổ điển của những người nổi tiếng trong lĩnh vực âm nhạc: Beethoven, Paganini và Liszt
Không có gì bí mật rằng âm nhạc có một sức hút đặc biệt với giới trẻ. Âm nhạc thường là một phần không thể thiếu trong việc định ra bản sắc của họ và là nguồn của những nhân vật mà họ thần tượng, dù tốt hay xấu (thậm chí là ‘bệnh hoạn”). Những ngôi sao nhạc rock và nghệ sĩ hip-hop trở thành những người cố vấn từ xa làm trầm trọng thêm cảm xúc tiêu cực và tạo ra những kỳ vọng không thực tế trong cuộc sống của giới trẻ.
Đã có một thời gian mà những người nổi tiếng trong lĩnh vực âm nhạc không xuất hiện với những ồn ào và bầu không khí nóng rực. Trên thực tế, những ngôi sao âm nhạc nổi tiếng nhất lại xuất thân từ thể loại âm nhạc chính thống nhất: âm nhạc cổ điển. Tuy nhiên, nguồn cảm hứng của những nhân vật này hoàn toàn khác với những gì đã thúc đẩy Rolling Stones(*), và những thành tựu của họ cũng có quy mô lớn hơn nhiều.
Nhà soạn nhạc Beethoven: Thiên tài sáng tạo
Trật tự xã hội của Âu Châu bắt đầu thay đổi vào thế kỷ 19. Các cuộc chiến tranh của Napoléon đã mang đến sự diệt vong của nhiều lãnh thổ nhỏ và các tòa án quý tộc mà đã bảo trợ cho các nghệ sĩ. Khi quá trình công nghiệp hóa tạo nên tầng lớp trung lưu, nhiều nhạc sĩ đã chuyển theo xu hướng thị trường để kiếm sống bằng cách giảng dạy, biểu diễn và sáng tác theo hoa hồng.
Beethoven đã tận dụng sự thay đổi này. Việc ông bị chứng điếc đánh dấu một cuộc khủng hoảng cá nhân buộc ông phải ngừng biểu diễn. Ông đã có ý định tự tử nhưng sau đó ông đã chế ngự được ý định này. Dồn hết tâm sức vào âm nhạc của mình, ông đã phát triển một phong cách anh hùng cá nhân nhằm biểu đạt cảm xúc, đồng thời khiến ông cũng đủ nổi tiếng để bán tác phẩm của mình cho người trả giá cao nhất. Về cuối đời, phong cách âm nhạc nội tâm và sâu sắc hơn của ông càng xác định những gì mà âm nhạc có thể làm được. Khi ông qua đời, hơn 10,000 người đã đứng chật trên các đường phố ở Vienna để tham dự lễ tang của ông.
Sau khi qua đời, nhạc sĩ Beethoven đã trở thành một người hùng trong lĩnh vực văn hóa. Như J. Peter Burkholder, Donald Jay Grout, và Claude V. Palisca ghi lại trong tác phẩm “Lịch sử âm nhạc phương Tây” (W.W. Norton & Company, ấn bản thứ bảy, 2006): “Câu chuyện cuộc đời của ông đã giúp xác định quan điểm lãng mạn của nghệ sĩ sáng tạo như một người ngoài xã hội, người đã can đảm chịu đựng thống khổ để mang đến cho nhân loại một góc nhìn thần thánh thông qua nghệ thuật.”
Paganini: Kỹ năng âm nhạc điêu luyện
Một xu hướng khác của thời kỳ này là các nhạc sĩ bắt đầu chuyên về một nhạc cụ hoặc thể loại. Các thần đồng đã trau dồi kỹ năng của họ lên cấp độ chưa từng có và khiến khán giả phải kinh ngạc với khả năng kỹ thuật của họ.
Một trong những người nổi tiếng nhất trong số những nghệ sĩ điêu luyện này là Niccolò Paganini, thường được coi là nghệ sĩ vĩ cầm vĩ đại nhất mọi thời đại. Kỹ năng của ông vô cùng phong phú – và sự nhiệt thành phô diễn kỹ năng đó của ông hăng hái đến nỗi trong một buổi biểu diễn nổi tiếng nhất của mình, ông đã làm đứt một dây đàn đầu tiên, sau đó là dây thứ hai và ngay sau đó là dây thứ ba. Chỉ còn một dây, và ông đã hoàn thành bản nhạc một cách hoàn hảo trong tiếng vỗ tay vang rền như sấm. Đây không phải là ngẫu nhiên: Ông đã sáng tác một số bản nhạc có thể được chơi chỉ với một dây và mài mòn những dây còn lại để chúng đứt trong quá trình biểu diễn.
Nhạc sĩ Paganini đã phải chịu đựng nhiều chứng bệnh trong suốt cuộc đời. Ông có thể mắc hội chứng Marfan hoặc hội chứng Ehlers-Danlos, những rối loạn ảnh hưởng đến khả năng sản xuất mô liên kết của cơ thể và khiến ông có hình dạng như một bộ xương. Thêm vào đó, người ta cho rằng ông còn bị bệnh lao và bệnh giang mai. Để điều trị bệnh giang mai, ông đã được truyền thủy ngân và loại hóa chất này đã khiến ông bị mất hết răng.
Giống như Beethoven, Paganini đã vượt qua cơn khủng hoảng sức khỏe của mình thông qua nghệ thuật. Theo lời kể mẹ ông kể lại, một thiên thần đã đến với bà khi bà mang thai Paganini và nói rằng con trai bà sẽ được định mệnh ban cho sự vĩ đại – nhưng cậu phải trả giá. Hội chứng ảnh hưởng đến mô liên kết cũng mang lại cho ông những ngón tay dài và linh hoạt. Cậu bé ốm yếu ấy lớn lên, cậu dành tất cả thời gian rảnh rỗi của mình để làm chủ cây vĩ cầm cho đến khi cậu có thể chơi 12 nốt mỗi giây. Kỹ năng biểu diễn và sự tận tâm với nghề của Paganini đã tạo thành tiêu chuẩn cho những nghệ sĩ vĩ cầm sau này.
Liszt: Ngôi sao nhạc rock
Franz Liszt là hình ảnh mẫu mực của một người nổi tiếng âm nhạc thời kỳ đầu. Ông thần tượng Beethoven, người sau khi nghe cậu bé Liszt chơi đàn đã hôn lên trán cậu bé và nói với rằng cậu sẽ mang lại “niềm vui và hạnh phúc cho nhiều người.” Liszt cũng được Paganini truyền cảm hứng. Ông cũng tìm cách trở thành nghệ sĩ dương cầm điêu luyện. Ông bắt đầu biểu diễn độc tấu trong các hội trường lớn trên khắp Âu châu vào năm 11 tuổi, trên sân khấu, ông đã xoay cây đàn piano sang một bên và mở nắp đàn để khán giả có thể nhìn thấy hoạt động của bàn phím khi ông đang chơi nhạc.
Các buổi hòa nhạc của Franz Liszt vô cùng nổi tiếng. Nhà thơ Heinrich Heine đã mô tả tiếng đàn dương cầm của ông như sau: “Chúng tôi thấy những tia chớp xẹt qua mặt ông ấy, đôi môi ông ấy run rẩy như thể đang trong cơn bão, và những lọn tóc dài của ông ấy dường như là những giọt mưa giông mà ông ấy đang thể hiện.”
Những màn trình diễn này gây ra trạng thái cuồng loạn mà Heine gọi là khiến Người ta ngất xỉu. Khán giả thì đổ xô lên sân khấu, xé đôi găng tay nhung và khăn lụa của Liszt để làm vật lưu niệm. Phụ nữ cho những lọn tóc, cặn cà phê, và thậm chí cả điếu xì gà của ông vào lọ hoặc những miếng mề đay nhỏ để đeo trên người.
Theo Heine, một bác sĩ đã giải thích hiện tượng này bằng “từ tính, điện tính, điện” của những người phấn khích, đầy mùi thơm chen chúc nhau dưới ánh đèn sáp. Dù nguyên nhân chính xác là gì, thì hiệu quả là sự thật: Liszt chính là ngôi sao nhạc rock đầu tiên.
Tự do trong hình thức
Sự khác biệt giữa biểu cảm đầy tâm trạng của Beethoven và lời bài hát kiểu rối loạn lưỡng cực của một ban nhạc punk emo là gì? Hay kỹ năng trình diễn đầy cảm xúc của Liszt so với điệu nhảy khiêu gợi của một ngôi sao nhạc pop?
Chỉ vì điều này: rằng đằng sau những tính cách vượt trội là chân lý; đằng sau những khổ đau là vẻ đẹp. Các màn trình diễn đầy cảm xúc của Paganini và Liszt đã thể hiện một trình độ bậc thầy không ai sánh kịp trên trái đất. Mỗi ông sáng tác những bản nhạc mới đầy thách thức về mặt kỹ thuật và định hình truyền thống biểu diễn, chẳng hạn như kỳ vọng rằng người chơi sẽ thuộc lòng tác phẩm thay vì dựa vào bản nhạc.
24 Caprices cho vĩ cầm của Paganini đã đẩy nhạc cụ này đến giới hạn với các hiệu ứng và hòa âm khi gảy dây (pizzicato), cũng như các phương pháp xếp ngón và lên dây của ông. Sonata Piano cung Si thứ của Liszt đã làm mới thể loại sonata bằng cách loại bỏ khoảng nghỉ giữa các chương, sáng tạo lại các chủ đề, và thử nghiệm với âm thanh. Đoạn hợp xướng mà Beethoven đan kết vào đoạn cao trào của Giao hưởng số 9 được tạo dựng trên truyền thống để tạo nên một cái gì đó hoàn toàn mới mẻ.
Trong loạt bài “Musical Feuilletons” thảo luận về Liszt, tác giả Heine đã đặt câu hỏi: “Cảnh giới cao nhất trong nghệ thuật là gì? Đó cũng là cảnh giới cao nhất trong tất cả mọi phương diện của cuộc sống: đó là tinh thần tự do tự chủ.” Ông nhận thấy rằng điều này “sẽ dự đoán cho chúng ta hơi thở kỳ diệu của sự vĩnh cửu,” đặt người biểu diễn vào cùng cảnh giới tinh thần với nhà soạn nhạc.
Tuy nhiên, Heine phân biệt giữa tự do “về hình thức” và tự do về “vật chất”, cảnh báo với những nghệ sĩ đánh mất mình về sau vì “thường bị giới hạn và gò bó về tinh thần.” Những nhạc sĩ sẵn sàng nói về bất cứ điều gì sẽ suy bại, vâng, hãy nhìn quanh những người đứng đầu bảng xếp hạng trong giây lát trước khi biến mất vào bóng tối mãi mãi.
Trong khi vẽ ra mối liên hệ giữa tự do và vĩnh cửu, nhà thơ Heine đã làm sáng tỏ sự nghịch lý của tự do: Tự do chỉ có ý nghĩa khi được kết nối với những thứ gì đó mang tính khách quan. Beethoven, Paganini và Liszt đều đã kết hợp những đổi mới của họ với sự tôn kính quá khứ, và như vậy đã tạo ra một thứ gì đó trường tồn với thời gian.
*Chú thích của dịch giả:
Lisztomania: Sự cuồng loạn của người hâm mộ Liszt.
Hoàng Lan biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
