[Cuộc đời trong những câu danh ngôn] Một vị tướng bất tài sẽ khiến ba quân tổn thất
![[Cuộc đời trong những câu danh ngôn] Một vị tướng bất tài sẽ khiến ba quân tổn thất](/wp-content/uploads/2024/07/701280109591454-600x400-1.jpg)
Vào cuối thời Bắc Tống, quân nước Kim tiến đến dưới thành Biện Kinh, quốc đô của nước Tống, bắt đi hai vị Hoàng đế Tống Huy Tông và Tống Khâm Tông. Quân tiên phong của nước Kim tiến đánh, quân Tống gần như dễ dàng sụp đổ. Mãi cho đến khi đội quân của Nhạc gia ra đời, quân Kim mới gặp phải khắc tinh. Cũng là đội quân của nhà Tống, trước đây là những quân lính không chịu nổi một kích, sau khi dưới trướng của Nhạc Phi, ai ai cũng đều từ cừu non biến thành mãnh hổ. Họ đánh đến mức binh sỹ và tướng lĩnh quân Kim cắm đầu bỏ chạy, hét lớn: “Lay chuyển núi thì dễ, lay chuyển quân Nhạc gia khó!”
Từ đó có thể thấy rằng “Cường tướng thủ hạ vô nhược binh” (Dưới trướng một tướng mạnh không có lính yếu.) Người xưa có câu: “Thiên quân dịch đắc, nhất tướng nan cầu” nghĩa là “Ngàn quân dễ có, một tướng khó tìm.” Một con sư tử dẫn đầu một đàn cừu thì mỗi con cừu trong đàn cừu có thể trở thành một con sư tử. Nhưng một bầy sư tử bị một con cừu non dẫn đầu, thì bầy sư tử lại có thể biến thành một đàn cừu. Napoleon từng nói: Một đàn cừu do sư tử dẫn đầu có thể đánh bại một đàn sư tử được dẫn dắt bởi một con cừu. Câu danh ngôn kinh điển này đã chỉ rõ vai trò then chốt của người làm tướng trong việc phát triển đội quân của mình. Dân gian thường nói: “Binh hùng hùng nhất cá, tướng hùng hùng nhất oa” (Lính hừng hực một, tướng hừng hực một trăm), “Hỏa xa bão đắc khoái, toàn bằng xa đầu đới” (Một đoàn tàu có thể chạy nhanh, hoàn toàn dựa vào sức kéo của đầu tàu.)
Câu danh ngôn tương phản với điều này là “Nhất tướng vô năng, lụy tử tam quân” nghĩa là “Một vị tướng bất tài sẽ khiến ba quân tổn thất.” Câu nói này xuất phát từ “Tả thị Xuân Thu”. Vị tướng soái được nói đến ở đây là Triệu Quát, Nguyên soái quân Triệu chỉ biết đàm binh trên giấy. Trong trận chiến Trường Bình giữa nước Tần và nước Triệu, do sự kém cỏi của ông ta đã cắt đứt đường sống của 40 vạn quân lính và cả tương lai của nước Triệu. Nhìn vào tất cả các trận đánh lớn nhỏ trong lịch sử có thể thấy rằng không có binh sỹ kém cỏi, chỉ có tướng quân kém cỏi.
Đạo làm tướng phải xung phong đi đầu
Vào những năm đầu của nhà Thanh, Cát Nhĩ Đan lấy danh nghĩa là truy đuổi bộ tộc Khách Nhĩ Khách (Khalkha) xâm phạm biên giới Đại Thanh. Vì để vỗ yên bách tính lê dân ở các khu vực phiên thuộc phía bắc và tây bắc, vị vua anh minh thiên cổ Hoàng đế Khang Hy quyết định ngự giá thân chinh, tự mình thống lĩnh đại quân, theo đại quân trung lộ cùng tiến đánh.
Hoàng đế Khang Hy kể lại sự việc này trong một buổi giáo huấn: “Mỗi sáng sớm thức dậy hành quân, mãi cho đến giữa trưa mới hạ trại nghỉ ngơi. Lo lắng khi đại quân viễn chinh thì việc cung cấp lương thực là khẩn thiết, thế nên ta hạ lệnh cho tướng sỹ toàn quân mỗi ngày chỉ ăn một bữa. Mỗi ngày ta cũng chỉ ăn một bữa cơm. Khi còn chưa dựng lán trại, thì trước tiên đã cử người đi tìm hiểu chi tiết về nguồn nước và đồng cỏ ở địa phương, v.v. Gặp nơi nào thiếu nước thì đào giếng, khoét suối, dự trữ nguồn nước sạch bảo đảm cung cấp đầy đủ cho người và ngựa. Vậy mà tại nơi trước đây không có nước, bỗng nhiên xuất hiện dòng nước suối trong vắt và chảy mãi không ngừng, đào mương dẫn nước có thể chảy đến nơi cách đó vài dặm. Lượng nước cần thiết cho người và ngựa vì vậy chảy mãi không ngừng.”
Cát Nhĩ Đan nghe tin Hoàng đế Khang Hy đích thân thống lĩnh đại quân kéo đến liền bị thiên uy làm cho chấn động đến hồn bay phách lạc, lập tức bỏ chạy. Chỉ sau một trận giao chiến, Cát Nhĩ Đan đã bị Hoàng đế Khang Hy đánh bại hoàn toàn.
Hoàng đế Khang Hy nói trong buổi huấn thị: “Đây là vì ta đắc được thiên tâm, có tài cầm quân, cho nên mới phát sinh cảnh tượng thần kỳ dòng suối mới phun nước và núi sông linh nghiệm. Mấy chục vạn tướng sỹ, xe cộ và ngựa chiến của Đại Thanh cũng đều bình an vô sự. Chỉ cần trong ba tháng, chúng ta đã chỉnh đốn lại đội quân và đại thắng trở về.”
Triệu Quát bất tài, liên lụy 40 vạn quân Triệu gặp nạn
Năm 262 TCN, Tần Chiêu Tương Vương sai đại tướng Bạch Khởi tấn công nước Hàn, và chiếm đóng Dã Vương (nay là Thấm Dương, tỉnh Hà Nam). Quân Tần đã cắt đứt mối liên hệ giữa huyện Thượng Đảng (thủ phủ của Trường Trị, Sơn Tây ngày nay) và kinh đô nước Hàn, hình thế Thượng Đảng rất nguy cấp. Tướng lĩnh quân Hàn ở Thượng Đảng không muốn đầu hàng nước Tần, nên đã cử sứ thần mang theo bản đồ đến dâng Thượng Đảng cho nước Triệu. Triệu Hiếu Thành Vương (con trai Triệu Huệ Văn Vương) sai quân đi tiếp nhận Thượng Đảng. Hai năm sau, nước Tần lại sai Vương Hột bao vây Thượng Đảng.
Khi Triệu Hiếu Thành Vương biết tin, vội vã phái Liêm Pha thống lĩnh hơn 20 vạn quân đi giải cứu Thượng Đảng. Họ vừa mới đến Trường Bình (nay là phía tây bắc huyện Cao Bình, tỉnh Sơn Tây), thì Thượng Đảng đã bị quân Tần chiếm giữ rồi. Vương Hột vẫn muốn tấn công Trường Bình. Liêm Pha vội vàng giữ vững trận địa, ra lệnh cho binh sỹ xây dựng thành lũy, đào chiến hào sâu, để đối đầu với quân Tần đến từ xa, chuẩn bị cho một cuộc kháng chiến lâu dài.
Vương Hột nhiều lần khiêu chiến với quân Triệu, nhưng Liêm Pha tuyệt nhiên không ra nghênh chiến. Vương Hột không nghĩ ra cách nào, đành sai người hồi báo với Tần Chiêu Tương Vương rằng: “Liêm Pha là một lão tướng dày dặn kinh nghiệm, không dễ dàng ra giao chiến. Quân ta đường xa tới đây, nếu tiếp tục kéo dài, thì sợ tiếp tế lương thảo không kịp, làm sao bây giờ?” Tần Chiêu Tương Vương hỏi ý kiến Phạm Thư. Phạm Thư nói: “Muốn đánh bại nước Triệu, trước tiên cần phải khiến nước Triệu triệu hồi Liêm Pha trở về.” Tần Chiêu Tương Vương nói: “Việc này ai có thể làm được đây?” Phạm Thư nói: “Để thần nghĩ cách.”
Mấy ngày sau, Triệu Hiếu Thành Vương nghe tả hữu bàn tán xôn xao, nói: “Nước Tần chính là sợ Triệu Quát trẻ tuổi dũng mãnh cầm quân. Liêm Pha không còn dùng được nữa, xem ra sắp đầu hàng rồi!” Triệu Quát mà họ nói là con trai của danh tướng Triệu Xa của nước Triệu. Triệu Quát lúc nhỏ rất thích học binh pháp, nói về nguyên tắc dùng binh rõ ràng đâu ra đấy, và tự cho rằng mình là vô địch trong thiên hạ, ngay cả phụ thân Triệu Quát cũng không xem trọng.
Triệu Vương nghe và tin lời tả hữu, lập tức cho gọi Triệu Quát tới và hỏi xem ông ta có thể đẩy lùi được quân Tần hay không. Triệu Quát nói: “Nếu nước Tần phái Bạch Khởi đến, tôi còn cân nhắc đối phó với ông ta một chút. Bây giờ người đến là Vương Hột, ông ta chỉ là đối thủ của Liêm Pha. Nếu đổi là tôi, việc đánh bại không thành vấn đề.” Triệu Vương nghe xong rất vui mừng, liền phong Triệu Quát làm đại tướng, phái đi thay thế Liêm Pha.
Lạn Tương Như nói với Triệu Vương: “Triệu Quát chỉ biết đọc binh thư của phụ thân, không biết ứng phó khi lâm trận, không thể phong làm đại tướng.” Nhưng Triệu Vương không nghe lời khuyên của Lạn Tương Như. Mẫu thân của Triệu Quát cũng dâng tấu chương lên Triệu Vương, thỉnh cầu Triệu Vương đừng cử con trai mình đi. Triệu Vương cho triệu bà đến hỏi lý do tại sao. Triệu mẫu nói: “Phụ thân Triệu Quát trước khi mất đã nhiều lần dặn tôi rằng ‘Thằng bé Triệu Quát này coi việc dùng binh đánh trận như trò đùa của trẻ con, nói về binh pháp thì khắp bốn bể không để ai vào mắt. Tương lai Đại Vương không dùng nó thì còn tốt, nếu như nó trở thành đại tướng, e rằng quân Triệu sẽ bị hủy hoại trong tay nó.” Cho nên, thần thiếp thỉnh cầu Đại Vương đừng để nó làm đại tướng.” Triệu Vương nói: “Ta đã quyết định rồi, ngươi đừng lo lắng.”
Năm 260 TCN, Triệu Quát dẫn 20 vạn quân đến Trường Bình và yêu cầu Liêm Pha giao ra binh phù. Liêm Pha hoàn tất việc chuyển giao và trở về Hàm Đan. Triệu Quát thống lĩnh 40 vạn đại quân, thế lực vô cùng hùng mạnh. Mọi chế độ do Liêm Pha quy định đều bị ông ta bãi bỏ. Triệu Quát ra lệnh nói: “Nếu nước Tần đến khiêu chiến lần nữa thì phải đánh trả phủ đầu. Kẻ địch bị đánh bại thì phải truy đuổi, chưa giết cho đến khi chúng không còn mảnh giáp thì không được coi là xong việc.”
Bên kia Phạm Thư nhận được tin Triệu Quát đã thay thế Liêm Pha, biết kế hoạch phản gián của mình đã thành công, liền bí mật cử Bạch Khởi làm Thượng tướng quân, chỉ huy quân Tần. Ngay khi Bạch Khởi đến Trường Bình, ông ta đã bố trí xong mai phục và cố ý thua vài trận. Triệu Quát không biết đó là mưu kế, dốc sức đuổi theo. Bạch Khởi dẫn quân Triệu đến khu vực đã phục kích trước, sau đó phái 25,000 tinh binh cắt đứt đường rút lui của quân Triệu. Bạch Khởi lại phái 5,000 kỵ binh xông thẳng vào đại bản doanh của quân Triệu, và chia cắt 40 vạn quân Triệu thành hai đoạn. Triệu Quát lúc đó mới biết sự lợi hại của quân Tần, ông ta đành phải dựng thành lũy phòng thủ và chờ viện binh. Nước Tần lại sai quân cắt đứt đường viện binh và vận chuyển lương thực của quân Triệu.
Đội quân của Triệu Quát, bên trong không có lương thảo, bên ngoài không có viện binh, sau khi phòng thủ hơn bốn mươi ngày, binh lính đều than thở khổ cực nhiều ngày, không còn tâm chí chiến đấu. Triệu Quát dẫn quân muốn xông ra khỏi vòng vây, nhưng quân Tần đã bắn ra hàng ngàn mũi tên và bắn chết Triệu Quát. Quân Triệu nghe chủ tướng bị giết liền tới tấp hạ vũ khí đầu hàng. Vì sự kém cỏi của chủ soái Triệu Quát, 40 vạn quân Triệu bị tiêu diệt hoàn toàn.
