Đông Y: Mùa hè nên dưỡng “Tâm”

Theo triết học đông phương, màu đỏ thuộc hành hỏa trong ngũ hành, có tác dụng bổ tâm, bổ sung khí huyết.

Dân ta thường có câu: “Mùa đông uống thuốc bổ”, vậy mùa hè thì làm thế nào để duy trì sức khỏe trong tiết trời nóng bức? Thuận theo mùa là một trong những phép dưỡng sinh, nên làm theo dưỡng sinh thì tác dụng bồi bổ sức khỏe tăng gấp bội. Đông Y cho rằng: “Xuân dưỡng can, hè dưỡng tâm, thu dưỡng phế, đông dưỡng thận”.

Nắng hè thiếu tâm khí

Khi nhiệt độ tăng vào mùa hè, chúng ta rất dễ bị kích thích, nóng giận và bực bội. Điều này ảnh hưởng gián tiếp đến huyết áp. Thường xuyên ra ra vào vào phòng có máy lạnh cũng gây hại cho sức khỏe, chênh lệch nhiệt độ trong nhà và ngoài trời cũng đặc biệt tổn hại cho tim mạch.

Theo quan điểm của Đông Y, mùa hè thuộc hành hỏa và hỏa tính thông với tâm. Tính của hỏa là động và nó dễ khiến tâm phiền loạn, biểu hiện ra các triệu chứng là khát nước, tức ngực, tim đập mạnh, và mất ngủ. Bởi vậy mới nói mùa hè cần dưỡng tâm, bảo vệ tâm dương.

Đông Y cũng nói: “Tâm vi quân chủ chi quan”, tức là nếu chia các tạng phủ trong cơ thể theo ngũ tạng, thì tâm giữ vương vị trong cơ thể; tâm là “sinh chi bản”, là nguồn gốc của sự sống trong cơ thể. Theo sự tương ứng giữa ngũ tạng và ngũ sắc, tâm tương ứng với màu đỏ, vì vậy thực phẩm màu đỏ thường được sử dụng để dưỡng tâm vào mùa hè.

Món đỏ ăn hè để dưỡng tâm

Các món đỏ, theo ngũ hành và Đông Y, khi đi vào tâm sẽ bổ sung khí huyết. Từ quan điểm của y học phương Tây, trái cây và rau quả màu đỏ chứa chất chống oxy hóa phong phú như lycopene và anthocyanin, là những chất có thể làm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Và sau đây là 5 loại thực phẩm đỏ nên ăn nhiều hơn vào mùa hè:

1. Cherries (anh đào)

Cherries (anh đào) có vị ngọt và ấm, có thể được sử dụng làm thuốc. Theo cuốn Danh Y biệt lục, anh đào điều trị người bị suy nhược, đại bổ nguyên khí, bổ máu, giữ ẩm và làm đẹp cho da. Quả anh đào có thể ăn sống, hoặc nếu sắc lên để uống thì có thể điều trị các chứng bệnh mệt mỏi, thiếu máu, chán ăn, mất ngủ và một số bệnh khác.

Vỏ của quả anh đào rất giàu chất xơ, thịt quả rất giàu vitamin C và kali, giúp duy trì sự ổn định huyết áp.

Bộ Nông nghiệp và Thực phẩm nông nghiệp Canada (AAFC) cho biết rằng anh đào là một trong những nguồn cung cấp chính hợp chất anthocyanin. Anthocyanin không chỉ có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm và chống ung thư mà còn có tác dụng khác nhau đối với mạch máu, tiểu cầu và lipoprotein và các nguy cơ mắc bệnh tim.

2. Hồng Táo (táo tàu đỏ)

Hồng táo vị ngọt và ấm và có thể bổ tâm khí, làm dịu dạ dày và mạnh tiêu hóa. Bác sĩ Đông Y Đỗ Mỹ Hiền tại Trung Quốc cho biết, hồng táo chủ yếu được sử dụng trong điều trị đối với chứng tiêu hóa kém, thiếu máu vàng da, mất ngủ do thiếu máu và mơ nhiều. Đối với những phụ nữ bị thiếu máu do kỳ kinh ra quá nhiều, uống nước táo tàu thường xuyên có thể cải thiện tình trạng nhợt da và tay, chân lạnh.

Ăn hồng táo thường xuyên rất tốt cho tâm. Ngô Minh Châu, một bác sĩ Trung Quốc từng viết rằng ăn hồng táo có thể làm giãn mạch máu, tăng cường khả năng co bóp của cơ tim, và có thể nhanh chóng làm tăng hàm lượng oxy trong máu, do đó tăng cung cấp oxy cho tim. Trong khi đẩy nhanh quá trình trao đổi chất, nó cũng có thể cải thiện dinh dưỡng cơ tim.

Ngoài ra, các flavonoids có trong hồng táo cũng giúp làm an thần, hạ huyết áp, và cải thiện giấc ngủ.

3. Xích tiểu đậu (đậu đỏ)

Các tiệm thuốc Đông Y đều có Xích tiểu đậu, cũng được gọi là đậu đỏ, và chính xác hơn là hồng phạn đậu – trông giống như đậu đỏ, nhưng hơi nhỏ và dài hơn. Xích tiểu đậu đi vào kinh tâm và tiểu trường (ruột non). Ăn nhiều đậu đỏ vào mùa hè có thể làm giảm cơn khát và nóng bức trong người, đồng thời nó có thể làm trừ thấp nên có tác dụng giảm mỡ máu, giảm cân, đặc biệt làm giảm phù với một số người bị phù sinh lý.

4. Dưa hấu

Dưa hấu luôn được coi là một biện pháp chống say nắng tốt với nhiều nước. Dưa hấu tính hàn và đi vào kinh tâm, dạ dày và bàng quang. Dưa hấu có tác dụng hạ nhiệt, giảm stress và giải khát, hạ huyết áp, lợi tiểu, và hạ khí.

Tuy nhiên, Ngô Quốc Bân, Giám đốc Phòng khám Y học cổ truyền Trung Quốc Tâm Y Đường lưu ý rằng: vào mùa hè năng lượng thân thể người có đặc điểm “dương khí tại ngoại, âm khí tại nội”, tức là dương khí ra bên ngoài, âm khí thu vào trong. Nếu ăn dưa hấu vào ban đêm, khi mà âm khí của cơ thể phát triển mạnh hơn, thì rất dễ bị tích hàn và thấp, làm thương tổn tiêu hóa, rất dễ bị nôn mửa và tiêu chảy vào nửa đêm.

Dưa hấu chứa nhiều lycopene, dưa hấu càng đỏ thì càng nhiều lycopene – một trong những chất tự nhiên có sức chống oxy hóa mạnh nhất, có thể thúc đẩy quá trình trao đổi chất cơ thể, chống lão hóa, và ngăn ngừa các bệnh tim mạch. Nghiên cứu hiện tại cho thấy nó cũng có tác dụng tích cực đối với ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.

5. Cà chua

Cà chua cũng chứa một hàm lượng lớn lycopene. Chuyên gia dinh dưỡng Trần Tiểu Vi chỉ ra rằng, lycopene trong cà chua xào chín dễ hấp thụ hơn so với ăn sống. Trung Y cũng cho rằng, cà chua tính hàn nên tốt nhất là nấu chín. Những người tiêu hóa kém, lòng bàn tay chân lạnh, hoặc khi gặp lạnh và bị ho, thì không nên ăn quá nhiều cà chua sống.