Mới nhất
Tiêu điểm
Bình luận
Share
Email
Robert Edward Lee – Vị bại tướng được người Mỹ tôn kính (Kỳ 3)
“Tôi nghĩ tất cả điều chúng ta có thể hoàn thành là bảo vệ những ngôi mộ và ghi dấu những địa điểm an nghỉ của những người đã ngã xuống” (Robert E. Lee 1866)
Trong lịch sử lập quốc của Mỹ, có một vị tướng quân dù đại bại nhưng lại trở thành danh nhân được ngưỡng mộ vì thái độ của ông đối với thắng thua và lòng bao dung suy nghĩ cho người khác. Hành trạng đời ông đã góp phần hàn gắn nước Mỹ vốn chia rẽ nặng nề sau cuộc nội chiến Nam Bắc. Đó là tướng quân Robert Edward Lee, vị tướng quân bại trận được người Mỹ yêu mến.
Tiếp theo:phần 1, phần 2
Không có kẻ thù, chỉ có những chiến binh anh em đáng được tôn trọng
Tin đầu hàng của tướng Lee lan ra nhanh chóng, tiếng súng của binh sĩ Miền Bắc vang lên khắp nơi để reo mừng chiến thắng. Ngay lập tức tướng Grant ra lệnh phải chấm dứt hành động đó ngay lập tức:
“Quân đội miền Nam đã đầu hàng. Chiến tranh đã chấm dứt. Giờ họ là đồng bào của chúng ta, chúng ta không được reo mừng trên nỗi đau của họ.”
Ngày 12 tháng 4 là ngày quân đội Miền Nam nộp súng ống và cờ xí cho quân đội Miền Bắc. Tướng Grant giao việc này cho Đại tá Joshua Chamberlain phụ trách. Còn phía Miền Nam thì tướng Gordon nhận trách nhiệm.
Điều vô cùng đặc biệt ngày hôm đó đã xảy ra khi các binh sĩ Miền Nam đi theo đội ngũ tới địa điểm để giao súng ống và cờ xí. Đại tá Chamberlain của quân miền Bắc đã ra lệnh cho binh sĩ của mình “bồng súng” và đứng nghiêm chào với một nghi lễ cao nhất cho các binh sĩ miền Nam đi ngang để bày tỏ lòng kính trọng.
Trong hồi ký được viết bốn mươi năm sau sự kiện, Chamberlain đã mô tả những gì xảy ra tiếp theo: “Trong giây phút đó, không hề có một tiếng kèn hay tiếng trống, không một tiếng reo mừng, không một lời nói, không cả một tiếng thì thầm, không một cử động, nhưng là một sự tĩnh lặng khủng khiếp, mọi nhịp thở như ngừng lại và như thể họ đang nhìn những hồn tử sĩ đi qua”.
Tướng Gordon của quân miền Nam vốn chưa bao giờ nhắc về việc này, nhưng 40 năm sau khi đọc hồi ký của Chamberlain, ông đã gọi Chamberlain là “người sĩ quan hào hiệp nhất của quân đội Miền Bắc.”
Với sự đầu hàng của Tướng Lee trong trận Appomattox ngày 9 tháng 4 năm 1865. Tuy quân miền Nam vẫn còn một số lực lượng rải rác khắp nơi, tin tướng Lee và binh đoàn Bắc Virginia đầu hàng là một tổn thất tinh thần khủng khiếp cho Liên minh miền Nam. Hai tháng sau, toàn thể lực lượng miền Nam phải buông súng và quân miền Bắc chiến thắng, kết thúc cuộc Nội chiến Hoa Kỳ.
Không dựng tượng đài, tất cả vì sự hàn gắn nước Mỹ sau chiến tranh
Sau khi đầu hàng để bảo toàn tính mạng cho binh lính và đạt được thỏa thuận với tướng Grant về việc cho các binh sĩ về quê và không truy cứu chuyện cũ, tướng Lee còn được biết đến vì những hành động đóng góp rất lớn cho sự hàn gắn hai miền sau chiến tranh. Một trong những việc đó là phản đối việc dựng tượng đài cho các tướng sĩ miền Nam.
Sau khi Nội chiến Hoa Kỳ kết thúc và tướng Lee trở thành hiệu trưởng của Washington College (Lexington, Virginia) năm 1865, ông nhiều lần được đề nghị dựng tượng nhưng luôn từ chối.Trong lá thư 1866, ông viết: “Cho dù điều ấy có mang lại cảm giác tri ân cho miền Nam như thế nào thì tôi tin chắc rằng nỗ lực này trong điều kiện hiện tại của đất nước cũng chỉ mang lại ảnh hưởng trì trệ thay vì thúc đẩy thành quả và sự tiếp nối, nếu không thêm vào, sự khó khăn mà bên dưới là người lao động miền Nam”.
(Nguyên văn: “my conviction is, that however grateful it would be to the feelings of the South, the attempt in the present condition of the Country, would have the effect of retarding, instead of accelerating its accomplishment; [and] of continuing, if not adding to, the difficulties under which the Southern people labour.”)
Tháng 6-1866, tướng Lee cũng bác bỏ đề xuất dựng tượng Stonewall Jackson, vị tướng mà tài năng và sự nổi tiếng chỉ đứng sau mình. Ông nói rằng sẽ là không công bằng khi yêu cầu gia đình các cựu binh Liên minh (Confederate, phe miền Nam) quyên tiền để dựng tượng trong khi họ đang vất vả mưu sinh sau chiến tranh.
Lee tin rằng thay vì bỏ tiền của lẫn thời gian để tưởng niệm các vị tướng Liên minh thì người ta nên: “tôi nghĩ tất cả điều chúng ta có thể hoàn thành là bảo vệ những ngôi mộ và ghi dấu những địa điểm an nghỉ của những người đã ngã xuống” – tướng Lee viết năm 1866.
(Nguyên văn: “All I think that can now be done is … to protect the graves [and] mark the last resting places of those who have fallen…”)
Tất cả những điều trên, theo giáo sư sử học James Cobb của đại học Georgia là do: “Ông ấy bảo ông ấy không hứng thú với bất kỳ tượng đài nào cho mình hay cho phe Liên Minh. Tôi cũng không nghĩ rằng ông sẽ cảm thấy vui khi những đồng đội chiến đấu cho Liên Minh bị quên lãng, nhưng ông không muốn một sự sùng bái cho cá tính của miền Nam”.
(Nguyên văn: “He said he was not interested in any monuments to him or to the Confederacy. I don’t think that means he would have felt good about the people who fought for the Confederacy being completely forgotten. But he didn’t want a cult of personality for the South.”)
Trong những năm cuối đời, tướng Lee không viết bất kỳ hồi ký nào kể lại các chiến tích “Bắc chinh”. Thay vào đó, ông viết một quyển tiểu sử ngắn về bố mình, Henry “Light-Horse Harry” Lee, một người hùng của cuộc chiến giành độc lập nước Mỹ. Có lẽ nguyên nhân giống như sử gia Horn nói: “Ông ấy có lẽ chỉ muốn trốn tránh lịch sử, để tiếp tục sống, hơn là đối mặt với những vấn đề đó.” (“He might just want to hide the history, to move on, rather than face these issues.” Horn)
Vậy những vấn đề đó có thể là gì? Đó là nguy cơ rạn nứt sự đoàn kết dân tộc, chia rẽ và xung đột vùng miền, ảnh hưởng đến sự thống nhất của nước Mỹ. Theo thiển ý của người viết thì chỉ nên dựng tượng đài cho các cuộc chiến chống ngoại xâm, còn các cuộc nội chiến thì nên để nó bị lãng quên càng sớm càng tốt. Sự vững mạnh hòa hợp của một đất nước sau chiến tranh phải được coi trọng hơn tâm lý tự thỏa mãn cái tôi vùng miền.
Thời gian cuối đời, một biểu tượng tôn kính cho cả hai miền Bắc Nam
Ngày 12 tháng 10 năm 1870, Tướng Robert Edward Lee, đại tướng chỉ huy của Quân đội Liên Minh miền Nam Hoa Kỳ, đã qua đời một cách yên bình tại nhà riêng ở Lexington, Virginia. Ông hưởng thọ 63 tuổi.
Lee sinh ra trong gia đình ông bà Henry Lee và Ann Carter Lee tại Stratford Hall, Virginia, năm 1807. Cha ông là danh tướng kỵ binh nổi tiếng phục vụ trong cuộc Cách mạng Mỹ dưới thời George Washington và sau đó là thống đốc bang Virginia.
Khi Nội chiến nổ ra vào năm 1861, ông đảm nhiệm chức vụ chỉ huy Quân đội Liên Minh khi Joseph Johnston bị thương trong trận chiến vào tháng 05 năm 1862. Trong ba năm tiếp theo, Lee trở nên nổi tiếng với những chiến công tuyệt vời chống lại các đạo quân đông và mạnh hơn trong nhiều tình thế khó khăn. Tuy nhiên, các cuộc tấn công của ông vào miền Bắc, tại Antietam, Maryland và Gettysburg, Pennsylvania, đã kết thúc trong thất bại buộc ông phải đầu hàng và giao nộp đội quân của mình tại Appomattox Court House, Virginia.
Năm 1865, ông trở về Richmond, Virginia và nhận lời mời từ phía hội đồng quản trị một trường đại học đang mong muốn nỗ lực trẻ hóa đội ngũ trường sau chiến tranh. Ông trở thành chủ tịch trường Đại học Washington (Washington College) ở Lexington, Virginia.
Dưới sự lãnh đạo của ông, số lượng sinh viên nhập học của ngôi trường chật vật này đã tăng từ vài chục lên hơn 300 người. Ông đã góp phần vào sự ổn định của đội ngũ giảng viên, cải tiến chương trình giảng dạy và điều kiện vật chất của nhà trường.
Minh Bảo thực hiện
