Mới nhất
Tiêu điểm
Bình luận
Share
Email
Đạo và thuật trong văn hoá truyền thống của người Á Đông
Sự phát triển của xã hội nhân loại ngày nay kéo theo sự tha hoá về đạo đức của con người. Muốn bảo tồn được sự phát triển bền vững, con người cần quay trở về với giá trị văn hoá truyền thống của mình.
Xuyên suốt lịch sử văn hóa truyền thống Á Đông là chữ “Đạo”. Toàn bộ sự phát triển của văn hóa, diễn dịch đều xung quanh chữ “Đạo” này. Trên là trị quốc an dân, dưới là cưới hỏi, ma chay, phong tục tập quán, đều thể hiện sự tôn trọng của con người đối với “Đạo’.
Có câu nói “Phụ đạo nhân gia” (Đạo của người phụ nữ là vun vén cho gia đình), tuy chỉ là một cách nói, nhưng rõ ràng thể hiện tư tưởng “Đạo” – làm nữ nhân cũng có nữ nhân “Đạo”.
Tại cốt lõi của văn hóa truyền thống, Khổng giáo, Phật giáo và Đạo giáo đều biểu thị khái niệm về “Đạo”. Đạo Đức Kinh của Lão Tử, một tuyệt tác văn thư đã bàn đi bàn lại về khái niệm “Đạo”. Khổng Tử cũng như vậy, tỏ rõ minh bạch ý chí và phẩm hạnh của mình: “Chí vu Đạo, cư vu đức, y vu nhân, du vu nghệ.” (Chí ta ở trong Đạo, lấy đức làm gốc, dựa vào lòng nhân, làm theo khả năng).
Hiển nhiên, Đạo là cốt lõi của sự tu dưỡng trong Khổng giáo. Pháp trong Phật giáo cũng tương tự như Đạo. Thêm vào đó, những cao tăng gọi đó là “đắc Đạo” hay “các cao tăng đắc Đạo”. Người xưa tin rằng Đạo khống chế sinh hóa vận hành của hết thảy vạn vật. Vì vậy, con người muốn làm được việc, nhất định phải tuân theo Đạo Trời.
Trong văn hóa truyền thống cũng bao hàm khái niệm “thuật”, điều được xem là có liên quan đến những thứ như là “phương thuật”, “thuật số” và “kỹ thuật”. Nó thật sự giống như “khoa học tự nhiên” trong thế giới hiện đại.
Ở Trung Quốc cổ đại, khoa học và công nghệ rất tiên tiến. Bốn phát minh lớn như: giấy, cách in, la bàn, thuốc súng là các ví dụ điển hình và chắc chắn là còn có nhiều hơn thế. Trong nền văn minh của Trung Hoa cổ đại từng có kiến thức chuyên môn rộng lớn trong các ngành y dược, nông học, thiên văn học, xây dựng và thủ công nghiệp, bao gồm làm gốm, dệt, sản xuất đồ thủ công và chế biến thực phẩm, cùng với văn học, nghệ thuật, giáo dục, lý luận chính trị và cả chiến lược quân sự. Từ hàng ngàn năm trước, người Trung Quốc cổ đại đã có những trình bày sâu sắc về thuyết quân sự và thuyết bày trận. Cuốn “Binh Pháp Tôn Tử”, đã giải thích khá toàn diện về kỹ thuật quân sự. Nó vẫn còn được nhắc đến ngày nay và cho đến hàng ngàn năm sau.
Trong thời Tam Quốc, Khổng Minh sử dụng trận pháp (Bát quái trận đồ) trong các trận chiến, cho thấy chiến trận đã rất có hệ thống vào thời bấy giờ. Tuy nhiên, sự phát triển của “thuật” không phải là điều thật sự xuất sắc. Điều xuất sắc thật sự là trí tuệ của văn hóa Trung Hoa cổ đại không chỉ thể hiện ở việc một điều gì đó tồn tại, mà còn vì sao nó tồn tại. Trên thực tế nó “nhấn mạnh vào Đạo hơn là thuật”. Văn hóa chính thống Trung Quốc luôn coi nhẹ “thuật” nhưng kính trọng Đạo và những người có đức. Kỹ năng và kỹ thuật thường bị xem thường là “tiểu năng tiểu thuật”.
Lão Tử khuyên mọi người “loại bỏ kỹ xảo và từ bỏ lợi ích”. Kỳ thi tuyển chọn nhân tài của nhà vua chỉ kiểm tra thơ văn và lý thuyết chính trị. Điều mà họ cần là những người có hiểu biết thông suốt về Nho học, có kiến thức rộng lớn về văn chương cổ, lẫn hiện đại và có phẩm chất đạo đức xuất sắc. Ví dụ, những nhà phát minh sáng tạo ra tứ đại phát minh không phải là những người nổi tiếng hay những quan chức quan trọng. Tuy nhiên, có rất nhiều người nổi tiếng trong thế giới hiện đại lại nổi danh về tài nghệ trong lĩnh vực của mình, như là minh tinh điện ảnh và vận động viên.
Người làm việc có thủy có chung, biết được nhân quả, tức là gần với Đạo” (sách Đại Học), một câu nói này đã tiết lộ huyền cơ. Nói cách khác, muốn hiểu rõ Đạo phải nhận thức được rõ cái gì là căn bản của sự vật, cái gì là khởi nguyên của sự vật; cái gì là nguyên nhân, nguyên nhân đưa đến kết quả. Nó là quy luật căn bản, so với những thứ như “thuật” vốn bị giới hạn trong những quy luật vật lý thiển cận.
Nói một cách chặt chẽ, “thuật” cũng là biểu hiện của “Đạo” ở một lĩnh vực cụ thể và là một phần nhỏ của “Đạo”. Tuy nhiên, chúng chỉ tương ứng với các quy luật mà chúng ta nói đến trong cuộc sống hàng ngày. Vì thế, “Đạo” là căn bản còn “thuật” là tiểu tiết. Đạo là linh hồn còn thuật là thể xác. Như vậy, con người muốn từ căn bản giải quyết được đủ loại vấn đề của nhân loại, thì nhất định phải bắt đầu từ tầng diện đạo đức. Nếu không thì chỉ như dùng thuốc để giảm đau tạm thời, như chỉ bỏ được cái ngọn mà không biết được gốc rễ của vấn đề. Đạo lý này vô cùng trọng yếu. Cổ nhân đối với điều này có lý giải rất sâu sắc, có thể nói là tinh túy văn hóa của người Á Đông.
Đối với nhận thức về nhân thể, sinh mệnh và vũ trụ, trí tuệ của nền văn minh cổ đại đã đạt đến trình độ phi thường thâm thúy, chẳng những nắm vững lý luận, mà còn có thể tùy ý vận dụng linh hoạt. Ví dụ, người Trung Hoa cổ xưa hay nói, “tam tài” – Thiên, Địa, Nhân, chính là khái quát các yếu tố căn bản làm nên sự nghiệp ở nhân gian. Nắm chắc ba yếu tố này, thì coi như nắm chắc phần thắng, mọi chuyện có thể thành công.
Lấy Binh Pháp Tôn Tử làm ví dụ. Tôn Tử nói: “Binh giả, là đại sự của quốc gia, là nguyên nhân của sinh tử, là Đạo của tồn vong, không thể không biết. Năm điều gồm có: một là Đạo, hai là Thiên, ba là Địa, bốn là Tướng, năm là [binh] Pháp”. Từ đó có thể thấy, Đạo là vị trí thứ nhất, kỹ pháp bị xếp hạng phía sau. Mà “Thiên, Địa, Nhân” cũng được cân nhắc theo thứ tự. Mặc dù người hiện đại cũng nghiên cứu Binh Pháp Tôn Tử, nhưng chỉ biết học các mưu kế và kỹ thuật chiến lược. Họ bỏ qua Đạo, thứ trên thực tế là điều căn bản nhất và tinh hoa thâm thúy của cuốn sách. Xã hội hiện tại chỉ cố gắng giải quyết vấn đề trên bề mặt mà không động chạm đến mâu thuẫn chính.
Ngày nay, con người đã xa rời Đạo. Nhiều người mê đắm vào những kỹ năng sơ cấp, vốn chỉ là tiểu thuật. Kẻ điều hành đất nước không nỗ lực quản lý đạo đức của nhân dân, mà trái lại, họ cứ nói về những tiểu tiết như “kinh tế là trên hết”, “sự ổn định đặt lên trên mọi thứ” và những thứ tương tự. Làm thế nào mà một quốc gia có thể thịnh vượng và ổn định khi mọi người đều mong muốn thành công nhanh chóng vì lợi ích tức thời, với những quan chức tham nhũng đến tận gốc, không có công lý, nhân tính và niềm tin? “Người quân tử chăm chú vào việc gốc, gốc vững thì đạo đức sinh”. Khoa học và kỹ thuật hiện đại không bao giờ có thể giải quyết các vấn đề cơ bản của con người. Trên thế gian người nào muốn hạnh phúc thì ắt phải tu đức!
Theo Chánh Kiến
