Mới nhất
Tiêu điểm
Bình luận
Share
Email
Về Ukraine, Thổ Nhĩ Kỳ cân bằng giữa NATO và Nga
Thổ Nhĩ Kỳ đã chứng minh sự thành thạo trong việc duy trì thái độ trung lập về cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. Mặc dù Ankara lên án “chiến dịch quân sự đặt biệt” của Nga, nhưng nước này cũng không tuân theo sự dẫn dắt của các đồng minh NATO trong việc ủng hộ các lệnh trừng phạt do Hoa Kỳ dẫn đầu đối với Moscow. Theo các chuyên gia địa phương, lý do của việc này là cả về mặt kinh tế lẫn chính trị, và phản ánh cách tiếp cận đa dạng trong mối bang giao của nước này với Nga.
“Thổ Nhĩ Kỳ là láng giềng của cả hai nước mà Thổ Nhĩ Kỳ có mối quan hệ kinh tế mật thiết,” ông Halil Akinci, từng giữ chức đại sứ Thổ Nhĩ Kỳ tại Nga từ năm 2008 đến 2010, nói với The Epoch Times. “Vì thế mối quan tâm của Ankara là duy trì các mối bang giao tốt đẹp với cả hai quốc gia này.”
Ông cho biết thêm, sự trung lập cũng khiến Thổ Nhĩ Kỳ ở vị trí hoàn hảo để làm trung gian hòa giải — để từ đó nâng cao vị thế quốc tế của mình — “bởi vì chúng tôi là những người duy nhất được cả hai bên chấp nhận.”
Lên án mà không trừng phạt
Khi chiến dịch của Nga mới bắt đầu hôm 24/02, các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã lên án hành động này là “không thể chấp nhận được” và “vi phạm luật pháp quốc tế.” Tuy nhiên, họ cũng nhanh chóng nhấn mạnh rằng Ankara — không giống các nước đồng minh NATO — không có ý định thực thi các lệnh trừng phạt do Hoa Kỳ dẫn đầu đối với Nga.
Giáo sư Tiến sĩ Mehmet Seyfettin Erol — nhà phân tích chính trị và là người đứng đầu Trung Tâm về Khủng hoảng và Chính trị Ankara, một viện nghiên cứu độc lập — nói Thổ Nhĩ Kỳ có “những lý do hợp lý” để từ chối ủng hộ các lệnh trừng phạt.
“Bản thân Thổ Nhĩ Kỳ tự định vị như một nước hòa giải bằng cách giữ các kênh liên lạc mở với Nga,” ông Erol nói với The Epoch Times. Ông tiếp tục khẳng định rằng Ankara và Nga đã tham gia chặt chẽ vào một loạt các vấn đề dựa trên nguyên tắc “hợp tác và cạnh tranh.”
Khi được hỏi liệu Thổ Nhĩ Kỳ có chịu áp lực từ NATO để áp dụng đường lối cứng rắn hơn đối với Nga hay không, ông Akinci đã nói không ai có thể mong đợi một cách hợp lý rằng Ankara sẽ thực thi các lệnh trừng phạt — đặc biệt là với thực tế kinh tế hiện nay.
“Vì phụ thuộc thương mại rất lớn vào Nga, nên Thổ Nhĩ không ở vị thế để làm điều này [tức thực thi các lệnh trừng phạt],” ông nói. “Giống phần còn lại của thế giới, Thổ Nhĩ Kỳ chỉ đơn giản là không thể coi các nguồn tài nguyên thiên nhiên to lớn của Nga có mà như không.”
Thật vậy, ước tính có 45% lượng nhập cảng khí đốt tự nhiên của Thổ Nhĩ Kỳ có nguồn gốc từ Nga, cùng với 75% lượng nhập cảng lúa mì. Điều này đại diện cho một vị thế kinh khủng đối với một đất nước chứng kiến tiền tệ mất giá hơn 80% mỗi năm, gây nên việc giá cả của các sản phẩm ngũ cốc chủ yếu — bao gồm bánh mì — tăng phi mã.
Cùng lúc đó, Thổ Nhĩ Kỳ có mối quan hệ thương mại đáng kể với Ukraine, nơi cung cấp cho nước này 10 đến 15% tổng số lượng lúa mì nhập cảng khác. Ankara và Kyiv cũng hợp tác trong các lĩnh vực công nghiệp quốc phòng, bao gồm việc sản xuất chung các phi cơ không người lái.
Các nỗ lực hòa giải ‘mang tính xây dựng’
Sự trung lập của Thổ Nhĩ Kỳ có thể có lợi về mặt kinh tế, nhưng nó cũng phục vụ mục đích gia tăng vị thế quốc gia bằng cách đặt nước này vào vị trí một quốc gia hòa giải lý tưởng — một vai trò mà nước này vui vẻ chấp nhận. Hôm 10/03, các ngoại trưởng Nga và Ukraine đã gặp nhau ở thành phố nghỉ dưỡng Antalya của Thổ Nhĩ Kỳ; và hôm 29/03, các phái đoàn của hai nước đã tổ chức đối thoại ở Istanbul. Mặc dù được tất cả các bên ca ngợi là “mang tính xây dựng”, nhưng các cuộc đàm phán đã không tạo ra được bất kỳ đột phá thực chất nào.
Về phần mình, Nga, tỏ ra có lợi thế hơn về mặt quân sự, yêu cầu bảo đảm rằng Ukraine sẽ không bao giờ gia nhập NATO. Nước này cũng yêu cầu Kyiv công nhận chủ quyền của Nga đối với Crimea (sát nhập vào Nga năm 2014), và công nhận hai vùng lãnh thổ nói tiếng Nga ở vùng Donbas ở phía đông Ukraine (gồm Donetsk và Luhasnk) là hai nước cộng hòa độc lập.
Dựa trên các tín hiệu gần đây ở cả hai phe, ông Erol tin rằng có vẻ như Ukraine sẽ “từ bỏ tư cách thành viên NATO trước, và đáp lại Moscow sẽ chấp nhận tư cách thành viên của Ukraine ở Liên minh Âu Châu.” Ông cho rằng, vấn đề mấu chốt là vùng Donbas. “Nga yêu cầu công nhận hai nước được gọi là cộng hòa này, nhưng chính phủ Kyiv và cộng đồng quốc tế có vẻ không chấp nhận điều này,” ông nói.
Vì nó liên quan đến những người chơi có quyền lực lớn như Nga và NATO, cuộc xung đột có thể trở thành một “cuộc chiến ủy nhiệm” âm ỉ kéo dài “hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm,” ông Erol cảnh báo, viện dẫn những vướng mắc của Nga trong quá khứ ở Afghanistan và Chechnya.
Ông Akinci đồng ý rằng việc đạt được hòa giải nhờ đàm phán “có thể mất nhiều thời gian.” Tuy nhiên, ông cho biết thêm nếu sự cân bằng quân sự sắp thay đổi một cách đáng kể trên chiến trường, “các vị thế [ngoại giao] cũng có thể thay đổi.”
Trong lúc đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã gửi lời mời cởi mở cho cả Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky của ông để gặp nhau ở Istanbul cho những cuộc đàm phán tiếp theo. “Tôi hết lòng tin rằng một giải pháp hòa bình có thể được tìm thấy thông qua đối thoại,” ông nói hôm 18/04. Ba ngày sau, các lực lượng của Nga được đưa tin là chiếm được thành phố Mariupol của Ukraine.
Mối bang giao với Nga: ‘Không bao giờ là trắng và đen’
Từng là các đối thủ trong lịch sử, đế chế Ottoman (tức Thổ Nhĩ Kỳ) và đế quốc Nga đã chiến đấu ít nhất hàng chục trận chiến lớn trong bốn thế kỷ, kết thúc với Đệ nhất Thế chiến. Nhưng ngày nay, Thổ Nhĩ Kỳ mặt dù đã tham gia NATO được 70 năm, nhưng vẫn kiên quyết duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Nga, đất nước mà Thổ Nhĩ Kỳ có chung biên giới đường biển trọng yếu ở Biển Đen.
Có thể nói, cả hai có những khác biệt về chính sách ngoại giao không thể dung hòa, đặc biệt là ở Trung Đông thời kỳ hậu Mùa xuân Ả Rập. Ví dụ ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ các nhóm vũ trang chống ông Assad, trong khi Nga ủng hộ chính phủ của Tổng thống Bashar al-Assad. Hai nước cũng ủng hộ các lực lượng đối lập hoàn toàn ở đất nước Libya bị chiến tranh tàn phá.
Mối bang giao giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga chạm đáy vào cuối năm 2015, khi một chiếc F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ một chiếc chiến đấu cơ Sukhoi của Nga gần biên giới căng thẳng của Thổ Nhĩ Kỳ với Syria. Nhưng mối bang giao đã nhanh chóng phục hồi vào năm sau, đặc biệt sau một nỗ lực đảo chính thất bại chống lại chính phủ của ông Erdogan, mà Ankara đã đổ lỗi cho ông Fetullah Gulen, một nhà thuyết giáo người Hồi giáo gốc Thổ Nhĩ Kỳ sống tại Hoa Kỳ, người tuyên bố có một lượng người theo dõi quốc tế.
Việc Hoa Kỳ từ chối trao trả ông Gulen cho Thổ Nhĩ Kỳ sau đó đã dẫn tới sự rạn nứt trong mối bang giao giữa Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ và sự cải thiện diễn ra cùng lúc trong mối quan hệ của Ankara với Moscow.
“Vì ông Gulen cư trú ở Hoa Kỳ, nên Thổ Nhĩ Kỳ ngầm buộc tội Hoa Thịnh Đốn ủng hộ nỗ lực đảo chính,” Tiến sĩ Ilhan Uzgel, một nhà phân tích chính trị Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng, nói với The Epoch Times.
“Ngược lại, điều này dẫn đến Đảng Công lý và Phát triển đang cầm quyền [của ông Erdogan] liên minh với các thành phần theo chủ nghĩa dân tộc và những người theo chủ nghĩa Á-Âu (Eurasianist), họ là những người ủng hộ quan hệ chặt chẽ hơn với Nga, Trung Quốc, và Iran,” ông Uzgel, cựu giáo sư về quan hệ quốc tế, cho biết thêm. “Sự kết hợp của các yếu tố trong và ngoài nước này đã thúc đẩy Ankara sau đó ‘nghiêng mình’ về phía Moscow.”
Năm 2017, Thổ Nhĩ Kỳ đã đi xa đến mức tuyên bố mua một hệ thống phòng thủ hỏa tiễn S-400 tân tiến của Nga. Hành động này khiến các nước đồng minh NATO của Thổ Nhĩ Kỳ thịnh nộ và thậm chí dẫn đến các lệnh trừng phạt hạn chế của Hoa Kỳ lên bản thân Thổ Nhĩ Kỳ.
Khi giải thích cách tiếp cận chiết trung của Ankara với Moscow, ông Akinci nhấn mạnh rằng, ít nhất là về vấn đề Trung Đông, sự khác biệt của Thổ Nhĩ Kỳ với Hoa Kỳ “thực sự sâu sắc hơn” khác biệt với Nga.
Ông nói, “Ví dụ, các đồng minh Hoa Kỳ của chúng tôi đã dung dưỡng và tiếp tục ủng hộ một tổ chức chống lại sự toàn vẹn lãnh thổ của Thổ Nhĩ Kỳ.”
Ở đây, ông đang đề cập đến Đảng Công nhân Kurdistan (PKK), chi nhánh ở Syria mà Hoa Kỳ đã hậu thuẫn trong cuộc chiến chống lại ông Assad, nhưng bị Ankara coi là một nhóm khủng bố. Ông Akinci khẳng định, “Trong trường hợp này, chính sách của Hoa Kỳ thực sự gây ra mối nguy hiểm lớn hơn cho Thổ Nhĩ Kỳ so với bất cứ điều gì mà người Nga đang làm.”
Ông nói thêm, “Mỗi nước đều có những điểm khác biệt với Nga và mỗi nước đều có những lợi ích chung với Nga. Trong một số lĩnh vực, Hoa Kỳ và Nga khá hòa thuận với nhau; ở những lĩnh vực khác, họ không hòa thuận. Địa chính trị không bao giờ là trắng và đen.”
Thanh Nhã biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
Xem thêm:
