Vũ trụ ảo META – Thảm họa được báo trước? (P2)

Phần 1

Cuộc cách mạng xanh mà Mark đang khởi xướng, sẽ mở ra một kỷ nguyên mới, đưa loài người vào một vũ trụ ảo, liệu sẽ là thiên đường hay địa ngục với nhân loại? 

Từ Snow Cash đến Metaverse

Tháng 6 năm 2018, Giám đốc điều hành thương hiệu con Oculus của Facebook, Jason Rubin đã gửi một email đến thành viên hội đồng quản trị Facebook Marc Andreessen với tiêu đề “Metaverse” (Siêu vũ trụ ảo). 

Facebook bắt đầu nghĩ về khái niệm Metaverse như một cách để thu hút người dùng nói chung, bởi vì VR (Virtual Reality – thực tế ảo) không phổ biến rộng rãi. Trong tài liệu dài 50 trang phác thảo chiến lược xây dựng siêu vũ trụ ảo, Jason Rubin tin rằng META là chiến lược để vượt qua sự thờ ơ của người tiêu dùng đối với VR.

Khái niệm ‘sống ảo’ trong thời đại Facebook là chưa đủ, Mark Zuckerberg muốn đưa vài tỷ người dùng làm mọi việc từ vui chơi, mua sắm, học hành… trong siêu vũ trụ ảo. Meta hứa hẹn mở ra một không gian mới, có khả năng thống trị trong vài thập niên tới, tạo ra vài trăm tỷ USD thương mại trực tuyến và vài triệu việc làm cho các nhà sáng tạo, lập trình viên. 

Thế giới ảo vô hạn

Bản phác thảo Metaverse được thiết kế để miêu tả một thế giới mà người dùng đang trôi qua một vũ trụ quảng cáo ảo kỹ thuật số, chứa đầy hàng hóa ảo mà mọi người mua. Sẽ có những người ảo mà người dùng lựa chọn kết hôn, trong khi dành ít thời gian nhất có thể cho thế giới thực với những con người là bằng xương bằng thịt. 

Với khả năng tái hiện và sáng tạo một thế giới ảo vượt xa cả thế giới thực tại, Meta mở ra tiềm năng vô tận về những ứng dụng học hành, giải trí, kinh doanh, làm việc, nuôi thú cưng ảo, đám cưới ảo, du lịch, hội họp… hấp dẫn và sống động đến mức người dùng sẽ thấy tiện lợi, thích thú với Meta hơn rất nhiều so với cuộc sống thực.

Kể cả khi người dùng đăng xuất khỏi thế giới ảo này, cuộc sống trong đó vẫn tiếp tục vận hành chứ không dừng lại như những trò chơi ở thời điểm hiện tại. “Tôi có thể đăng nhập Facebook nhiều lần mỗi ngày như một người thật, nhưng tôi sẽ sống trong Metaverse, làm việc trong Metaverse và có khả năng sẽ thích thời gian của tôi ở Metaverse hơn là thời gian hằng ngày trong cuộc sống thực của tôi”, ông Rubin nói.

Khả năng kết nối mọi lúc mọi nơi với mọi người, siêu vũ trụ ảo này sẽ như một thế giới thứ hai. Nó mở rộng theo mọi giác quan, cả về tầm nhìn, âm thanh và xúc giác, người dùng có thể đắm mình vào trong các môi trường hoàn toàn 3D bất cứ khi nào họ muốn. 

‘Sốc và kinh hoàng’

Tất nhiên Mark sẽ không nói với bạn rằng, khả năng tái tạo mọi thứ đó bao gồm cả những thứ xấu. Trong Meta, những trò chơi bạo lực, giết người… có cảm giác thật không kém gì ngoài đời thực.

Nếu như ngày nay game online gây ra những hệ lụy đáng sợ cho giới trẻ thì trong Meta, người dùng không chỉ ‘chơi’ qua màn hình mà thực sự biến mình thành nhân vật chính trong đó. Mark không nói sẽ ra sao nếu người dùng thành thạo những thử nghiệm bạo lực, giết người, và những thứ tội ác ghê rợn khác, như chế tạo bom mìn vũ khí hóa học, sinh học. Những kẻ khủng bố cũng sẽ dễ dàng hơn bao giờ để thiết lập những trường đào tạo khủng bố và thử nghiệm các kế hoạch hủy diệt… 

Từ thế giới ảo, con đường trở thành những người gây tội ác trong thế giới thật sẽ trở nên đơn giản hơn rất nhiều.

Ông Rubin đã sử dụng cụm từ “sốc và kinh hoàng” nhiều lần để mô tả trải nghiệm mong muốn trong bản kế hoạch Metaverse.

Theo ông Rubin, để đạt được thành công, Metaverse phải thật đáng sợ, phải thật tham vọng, phải thật táo bạo. Nó có khả năng thay đổi cuộc sống mạnh đến mức các kỹ sư của Facebook phải khiếp sợ. “Nếu việc cung cấp Metaverse mà chúng tôi đặt ra để xây dựng không làm chúng tôi sợ hãi, thì đó không phải là Metaverse mà chúng tôi nên xây dựng. Nó không phải là những gì khách hàng muốn và do đó, nó vô nghĩa”. 

Bá chủ kinh tế xã hội

CEO Mark Zuckerberg đã giải thích quan điểm của mình rằng “vũ trụ ảo” sẽ phổ biến trên mọi nền tảng xã hội hiện nay, từ mạng xã hội cho đến truyền thông, làm việc hay giải trí.

Metaverse trong ‘tiên tri’ của Stephenson, mọi thứ đều có thể được giao dịch, sẽ được hỗ trợ bởi blockchain khi công nghệ này làm nền tảng cho tiền điện tử và NFT – mã xác thực quyền sở hữu cho một tài sản số, do đó cho phép người dùng giao dịch các tài sản ảo này. Cơn sốt tài sản kỹ thuật số được thúc đẩy bởi NFT đang thúc đẩy nền kinh tế hàng hóa kỹ thuật số, các nền tảng cung cấp thực tế ảo và tăng cường, giúp làm cho trải nghiệm ảo giống với thực tế hơn

Theo Rubin dự đoán, trong vòng hai thập niên tới, thời gian người ta dành cho Metaverse có thể sánh ngang với TV những năm 1990 và Facebook trong những năm gần đây. Quan trọng nhất đối với Facebook là “doanh thu ròng sau khi các nhà phát triển thanh toán có thể đạt được hàng tỷ USD mỗi năm”, ông Rubin viết. Điều đó sẽ đến từ việc bán bất động sản ảo, mũ ảo, vũ khí ảo và biểu tượng trạng thái ảo. 

Với mức độ đắm chìm sâu sắc đó, ông Rubin ước tính 100 triệu người dùng Metaverse có thể tạo ra doanh thu nhiều hơn một vũ trụ thực với một tỷ người dùng thật.

Toan tính của Mark đằng sau Metaverse

Mark dùng biểu tượng “vô cực” trong toán học cho Meta để nói về tham vọng của thực tế ảo không phải là căn nhà vô hạn hay văn phòng vô hạn. Khi các thiết bị thu phát thực tế ảo có ở mọi nơi, mọi lúc như mạng wifi hiện tại thì người dùng không bao giờ phải trì hoãn trải nghiệm trong thế giới thực tế ảo đem lại. 

Thật tuyệt vời khi trải nghiệm mọi thứ hoàn hảo, đẹp đẽ, sống động hơn cả thực ngoại trừ việc con người mất đi nhu cầu và trải nghiệm trong đời sống thực, vì chúng không chân thật và đẹp đẽ như trong thực tế ảo.

Khi thế giới ảo đẹp và hoàn hảo, sống động hơn cả thực, nó sẽ có thể thay thế hoàn toàn luôn thế giới thật, con người càng được thỏa mãn bằng trải nghiệm trong thế giới ảo, thì càng đánh mất khả năng, nhu cầu trải nghiệm về tự nhiên và dành thời gian sống trong thế giới thực.

Và đây liệu có thể là gì khác nếu không phải chính là mục đích của Mark và Metaverse – thay đổi toàn bộ thói, quen, hành vi, kiểm soát não bộ của con người thông qua thực tế ảo. Phần lớn cuộc sống của con người sẽ gắn liền với thế giới ảo bởi những thuận tiện của nó, điều đó đồng nghĩa với việc bạn đã mất đi cuộc sống thật trong đời thực. 

Metaverse sẽ là cuộc cách mạng lớn nhất trong các nền tảng máy tính mà thế giới từng chứng kiến ​​- lớn hơn cả cuộc cách mạng di động và cuộc cách mạng web, nhưng hơn hết đó sẽ là cuộc cách mạng về sự tương tác của con người trong xã hội, nó sẽ làm thay đổi cuộc sống của loài người.

Con người sẽ bước vào một kỷ nguyên mới, nơi họ hoàn toàn phụ thuộc vào thực tế ảo. Họ trở thành một nhân vật trong một cỗ máy khổng lồ được tạo ra bởi vào trí tuệ nhân tạo, thuật toán và mã lệnh. Cuối cùng con người sẽ không cần thế giới thật nữa, họ sẽ đắm chìm mọi lúc mọi nơi và không thể thoát ra khỏi thế giới ảo.

Cái bẫy chết người

Vũ trụ ảo của Facebook gần giống với thế giới trong bộ phim Sword Art Online (ra mắt năm 2009), kể về công nghệ game online vào năm 2022, giúp cho các trò chơi ảo trở thành hiện thực. Nhân vật chính Kirito cùng hơn 9500 người chơi được “may mắn” trải nghiệm Sword Art Online – game VRMMORPG đầu tiên trên thế giới ngay từ khi nó chính thức hoạt động, nhưng lại không thể ngờ rằng nó cũng chính là cái bẫy chết người sẽ khiến cuộc sống của họ hoàn toàn thay đổi. Họ bị kẹt lại trong đó, bắt buộc trải qua vô vàn thử thách, đánh bại nhân vật “trùm sò” trong game mới có thể thoát ra ngoài.

Và sự trùng hợp đáng ngạc nhiên hơn: mốc thời gian bắt đầu của trò chơi trong Sword Art Online là năm 2022 – trùng hợp với lời hứa hẹn của Mark Zuckerberg về một vũ trụ ảo vào năm sau.

Đừng nghe Mark nói, hãy nhìn Mark làm!

Sự kiện đổi tên công ty mẹ của mình thành Meta trong bối cảnh công ty này đối mặt một loạt các báo cáo gần đây dựa trên các tài liệu bị rò rỉ bởi Frances Haugen, người tố giác đã phơi bày các hoạt động kinh doanh độc hại và tác động tiêu cực lâu dài của nó đối với sức khỏe cộng đồng.

Đây chỉ là một trong vụ việc bê bối của MXH này trong những năm gần đây, sau khi bị tống đạt với một vụ kiện từ Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC), là chủ đề của nhiều phiên điều trần quốc hội và vào năm 2019 đã bị phạt. 5 tỷ đô la của Ủy ban Thương mại Liên bang vào năm 2019 vì tội “lừa dối” người dùng.

Tuyên bố đổi tên sau danh sách dài những vụ bê bối của mạng xã hội này, bao gồm trốn thuế, vi phạm bản quyền, gây tổn thương cho nhân viên, dung túng thông tin sai lệch về các vụ diệt chủng, can thiệp bầu cử, ngăn chặn tiếng nói tự do, hàng loạt vấn đề liên quan đến tính chất gây nghiện, tin giả, thuật toán kích động thù địch và trò thao túng của Facebook.

Thế nhưng trong khi hào hứng thông báo về kế hoạch đổi tên, Mark Zuckerberg không hề nhắc tới bất cứ một sai lầm hay lời xin lỗi với cả tỷ người dùng về những gì mà Facebook gây ra. Anh ta thậm chí nhấn mạnh rằng “Chúng tôi đã và đang làm những điều tốt đẹp cho thế giới này” như thể mình là Đấng Cứu Thế trên Internet.

“Việc Zuckerberg đặt tầm nhìn vững chắc vào cái gọi là ‘Metaverse’ trong khi các xã hội trên toàn thế giới đang tranh giành để giảm bớt vô số tác hại do nền tảng của anh ấy gây ra chỉ cho thấy Facebook không liên lạc với người thật như thế nào”, ông Imran Ahmed, Giám đốc điều hành của Trung tâm Chống lại sự căm ghét kỹ thuật số nói.

Vũ trụ ảo liệu có thể trở thành không gian độc quyền mới của Facebook trong bối cảnh công ty đối mặt scandal liên quan đến độc quyền, bất chấp đánh đổi quyền riêng tư đổi lấy doanh thu và lợi nhuận?

Mark luôn nói công ty của anh ta khác với các công ty khác ở chỗ, họ tạo ra công nghệ để con người kết nối với nhau chứ không phải tạo ra công nghệ để con người tương tác với công nghệ. Sự thật con người đã trở thành nô lệ của Facebook hơn bao giờ, cũng như trở thành con mồi béo bở của các nhà quảng cáo – cũng chính là khách hàng của Facebook. 

“Đừng nghe Mark nói mà hãy nhìn Mark làm!” có lẽ là bài học sâu sắc nhất cho những người tham gia mạng xã hội của anh ta. Và những lời hứa hẹn về Metaverse liệu có dối trá như những lời tuyên truyền của anh ta trước đây?

‘Thế giới bên kia’ – thiên đường hay địa ngục?

“Meta” là tiền tố của nhiều từ tiếng Anh có nghĩa là “bên kia” hoặc “thay đổi” (change). Metaverse chỉ thế giới bên kia của thế giới thật. Sau khi đã tàn phá thế giới thực hơn 10 năm, Mark muốn một bước tiến xa hơn trong tham vọng thống trị thế giới thật của con người bằng cách chuyển họ sang thế giới ảo, nơi mà anh ta sẽ có toàn quyền chi phối theo luật chơi mà anh ta tạo ra. Nó không chỉ đem đến một trải nghiệm mới, mà còn tạo ra một thế giới mới cả theo nghĩa đen lẫn nghĩa bóng.

Trong sự kiện World Mobile Congress năm 2016 tại Barcelona, Tây Ban Nha, các nhà báo đã chụp được khoảnh khắc tất cả khách mời đeo kính VR, không hề biết Mark Zuckerberg đang đi ngang họ để tiến lên sân khấu. Đây là một bức ảnh gây chấn động về bản chất toan tính đằng sau tham vọng của Mark, người dùng đã bị đưa vào thế giới ảo và chỉ mình Zuckerberg là người tỉnh táo trong thế giới thật. 

Một bình luận của người dùng dưới tâm thư của Mark về Meta: “Với tất cả niềm vui, tôi hy vọng rằng mọi người không quên rằng chúng ta là con người và cần sự trao đổi cá nhân, những cái bắt tay và cái ôm. Đây là điều không thể nào làm được trong thế giới ảo. Hơn nữa, toàn bộ việc này không nên dẫn con người đến việc tự cô lập nhau ở nhà và tránh cuộc sống thực và môi trường xung quanh”.

Cuộc cách mạng xanh mà Mark đang khởi xướng, sẽ mở ra một kỷ nguyên mới, đưa loài người vào một vũ trụ ảo, liệu sẽ là thiên đường hay địa ngục với nhân loại? Câu trả lời có lẽ là cả hai. Con người sẽ được trải nghiệm thiên đường trước khi nhận ra mình đã tới địa ngục!

Câu chuyện chưa kết thúc…

Có lẽ chỉ có Chúa mới biết về sự an bài của Ngài trước khi chúng ta nhận ra. Nhưng liệu có phải là tình cờ khi Mark tung ra kế hoạch Vũ trụ ảo META cũng là lúc Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ Donald Trump thông báo sẽ cho ra đời mạng xã hội riêng với tên gọi “TRUTH Social” (Sự thật) để “chống lại các gã khổng lồ công nghệ” như Twitter và Facebook vốn đã cấm ông khỏi nền tảng của họ.

“Tôi tạo ra TRUTH Social và TMTG (Tập đoàn Truyền thông & Công nghệ Trump) để chống lại sự chuyên chế của các gã khổng lồ công nghệ. Chúng ta đang sống trong thế giới mà Taliban hiện diện lớn trên Twitter, nhưng vị tổng thống Mỹ bạn yêu thích lại bị buộc im lặng. Điều này là không thể chấp nhận”, cựu tổng thống Mỹ Donald Trump ra tuyên bố hôm 20/10.

“Tôi rất vui mừng sẽ sớm được gửi sự thật (Truth) đầu tiên của mình trên TRUTH Social. TMTG được thành lập với sứ mệnh mang lại tiếng nói cho tất cả mọi người”.

Chúng ta sẽ lựa chọn bước vào thế giới của META (Ảo/Giả) hay TRUTH (Sự thật)? 

Đan Thư

Xem thêm: