Lòng biết ơn: Liều thuốc bổ cho trái tim và tâm hồn

Mọi người đều biết rằng sức khỏe tinh thần và thể chất có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nhưng bằng chứng cho thấy thái độ sống có thể ảnh hưởng lớn đến nguy cơ đau tim. Mới đây nhất, khoa học cũng đã tiết lộ rằng “trái tim biết ơn” là trái tim khỏe mạnh.

Tiến sĩ Paul Mills của Trường Y khoa thuộc Đại học California–San Diego (University of California–San Diego School of Medicine) đã nghiên cứu mối liên quan giữa sức khỏe tâm thần và sức khỏe tim mạch trong nhiều thập niên. Một thái độ tích cực có liên quan với giảm các nguy cơ về tim mạch, thông qua việc giảm căng thẳng, lo lắng và trầm cảm – những trạng thái tâm lý góp phần gây bệnh tim mạch.

Nhưng còn mối liên quan giữa lòng biết ơn và sức khỏe của trái tim thì sao? Để trả lời câu hỏi này, Tiến sĩ Mills đã thiết kế một nghiên cứu. Ông đã tuyển 186 đàn ông và phụ nữ có vấn đề về tim mạch và đưa họ điền bảng câu hỏi khảo sát về lòng biết ơn.

Ông nhận thấy người càng có nhiều lòng biết ơn thì càng khoẻ mạnh. Tiến sĩ cũng làm xét nghiệm máu để đo lường mức độ viêm. Tình trạng viêm có liên quan chặt chẽ với sự tích tụ mảng bám (xơ vữa) động mạch và sự phát triển của bệnh tim. Điều thú vị là, những người biết ơn nhất thì ít chất chỉ điểm viêm nhất.

Sau đó, tiến sĩ Mills đã tìm hiểu sâu hơn bằng một nghiên cứu tiếp theo liên quan đến việc viết nhật ký về lòng biết ơn. Sau hai tháng theo dõi, nhóm những người có tiền sử bệnh tim tham gia viết nhật ký biết ơn đã giảm được nguy cơ tim mạch tổng thể, trong khi nhóm còn lại thì không. Ông Mills không biết chắc cách thức lòng biết ơn đã giúp ích cho trái tim, nhưng ông tin rằng điểm then chốt là lòng biết ơn có thể làm giảm căng thẳng.

Kết quả này không có gì đáng ngạc nhiên vì các nghiên cứu trước đây đã chứng minh được sự liên quan giữa cảm xúc tiêu cực với việc tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ. Một tổng quan y văn của 200 nghiên cứu của Trường Y tế Công cộng Harvard (Harvard School of Public Health) đã kết luận rằng thái độ lạc quan và hạnh phúc thực sự làm giảm nguy cơ tim mạch.

Lòng biết ơn đem lại lợi ích cho cả tinh thần và thể chất

Tiến sĩ Robert A. Emmons dẫn đầu một dự án nghiên cứu dài hạn được thiết kế nhằm tạo ra và phổ biến dữ liệu khoa học về bản chất, nguyên nhân của lòng biết ơn cũng như kết cục tiềm ẩn đối với sức khỏe và hạnh phúc của con người. Nhà thần kinh học Emiliana Simon-Thomas, giám đốc khoa học của Trung tâm Khoa học Greater Good (GGSC) tại UC–Berkeley, cùng thực hiện nghiên cứu về lòng biết ơn, đã báo cáo kết quả như sau:

“Sau tám tuần thực hành lòng biết ơn, kết quả chụp quét não của những người thực hành lòng biết ơn có cấu trúc não mạnh hơn về mặt nhận thức xã hội, sự đồng cảm, cũng như vùng não chịu trách nhiệm cho phần thưởng.”

Tiến sĩ Simon-Thomas cũng nhận thấy lòng biết ơn làm giảm các triệu chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn và giúp bệnh nhân hồi phục nhanh hơn. Các nghiên cứu liên quan đến những người sống sót sau chấn thương (cựu chiến binh Việt Nam và vụ 11/9) đã nhận thấy lòng biết ơn là một yếu tố quan trọng trong việc chữa lành vết thương.

Một bài giới thiệu về chương trình phát thanh đặc biệt “Khoa học về lòng biết ơn” của Tập san trực tuyến Greater Good của UC–Berkeley nói rằng, liều thuốc hạnh phúc có thể được chắt lọc thành một lời khuyên đơn giản: Hãy nói lời cảm ơn. Nhưng hạnh phúc chỉ là phần nổi của tảng băng chìm! Nghiên cứu còn cho thấy lòng biết ơn đem lại nhiều lợi ích ấn tượng như:

• Cải thiện mối quan hệ cá nhân và công việc
• Sức khỏe thể chất tốt hơn
• Sự đồng cảm, nhạy cảm và kết nối nhiều hơn với người khác
• Lòng tự trọng cao hơn
• Cảm thấy hạnh phúc hơn
• Tự chăm sóc tốt hơn
• Tăng sức mạnh tinh thần và khả năng phục hồi
• Lạc quan hơn
• Ngủ ngon hơn cũng sẽ giúp cho việc thực hành lòng biết ơn dễ dàng hơn
• Giảm căng thẳng và lo lắng
• Giảm thái độ quá khích
• Ít tập trung vào của cải vật chất

Có công thức nào về lòng biết ơn không?

Tôi đặc biệt thích cách mà biên tập viên Jeremy Adam Smith mô tả lòng biết ơn trong chuyên mục Greater Good:

“Lòng biết ơn (ví dụ như sự ghi nhận, sự công nhận) là công cụ tinh thần mà chúng ta dùng để nhắc nhở bản thân về những điều tốt đẹp. Đó là lăng kính giúp chúng ta nhìn ra những điều không cần nằm trong danh sách vấn đề phải giải quyết. Đó là một món quà để chúng ta bày tỏ tới những người đã đem lại cho chúng ta những điều tốt đẹp trong cuộc sống.”

Để hoàn thiện lý thuyết về lòng biết ơn, ông đã đưa ra sáu điểm mà ông tin rằng “những người có lòng biết ơn tuyệt vời” khác biệt với những người còn lại:

1. Thỉnh thoảng, họ nghĩ về cái chết và sự mất mát. Còn được gọi là “phép giản lược tinh thần,” điều này liên quan đến việc thừa nhận những gì chúng ta có bằng cách suy ngẫm về những gì mà chúng ta không có. Đó không phải là về sự diệt vong hay u ám, đó là về sự ghi nhận, đánh giá trên cơ sở xem xét mọi khả năng.

2. Họ dành thời gian để thưởng lãm hoa hồng, tận hưởng những trải nghiệm tích cực nên trong não lưu lại nhiều điều thú vị hơn. Bạn có bao giờ để ý rằng ngụm cà phê đầu tiên là có vị ngon nhất không? Chúng ta có xu hướng dễ thích nghi với những điều gây phấn khích, với mức độ tận hưởng giảm dần theo thời gian, hiện tượng này được gọi là “thích nghi khoái lạc.” Cách khắc phục là tạm thời từ bỏ những phấn khích đó và làm mới lại những trải nghiệm đó.

3. Họ xem những điều tốt đẹp là quà tặng chứ không phải là đặc ân. Ngược lại với lòng biết ơn là quyền lợi. Mối bận tâm về bản thân sẽ nhanh chóng dập tắt mọi cảm giác biết ơn.

4. Họ không chỉ thể hiện sự biết ơn đối với những thứ nhận được mà còn biết ơn với cả người khác nữa. Bày tỏ lòng biết ơn với người khác sẽ củng cố mối quan hệ xã hội và gia tăng sự tin tưởng, lòng trắc ẩn và sự ảnh hưởng.

5. Họ nhắc đến những điều giản dị. Những người biết ơn thường bày tỏ lòng biết ơn một cách cụ thể – điều này làm cho cách thể hiện lòng biết ơn của họ có cảm giác chân thực hơn. Ví dụ, họ sẽ nói, “Anh yêu em vì sáng thứ Bảy em đã làm bánh kếp cho anh khi em biết rằng anh đã có một tuần làm việc vất vả” thay vì “Anh yêu em vì em thật tuyệt vời.”

6. Họ cảm ơn về tất cả mọi thứ. Đây không phải là sự phủ nhận tiêu cực mà là một cách suy nghĩ về thế giới – điều đã giúp họ biến trở ngại thành cơ hội.

Thực hành lòng biết ơn

Thực hành lòng biết ơn là sống chậm lại và nhìn sâu vào cuộc sốngæ] – quá khứ, hiện tại và tương lai. Ngoài việc tìm kiếm những món quà ở hiện tại, những cơ hội biết ơn khác cũng được nuôi dưỡng bằng cách tìm lại những ký ức trong quá khứ và xây dựng cái nhìn tích cực về tương lai. Sau đây là một số gợi ý để thực hành lòng biết ơn:

1. Nói lời cảm ơn

Thường xuyên viết những lời cảm ơn ngắn gọn. Để đạt được hiệu quả tốt hơn nữa thì mỗi tháng nên viết một lá thư cảm ơn chi tiết. Nên cân nhắc việc thỉnh thoảng viết một lá thư cảm ơn dành cho chính mình.

2. Cảm ơn ai đó về mặt tinh thần

Đừng bao giờ đánh giá thấp sức mạnh của ngôn từ.

3. Viết nhật ký biết ơn

Trước khi đi ngủ, bạn hãy dành vài phút để viết ra những điều mà bạn biết ơn. Một hoặc hai lần một tuần là đủ. Việc tập trung vào các mối quan hệ giữa các cá nhân, trái ngược với vật chất, đã được chứng minh là có tác động mạnh mẽ hơn.

4. Làm một chiếc bình biết ơn

Bạn hãy lấy một tờ giấy, viết ra những điều bạn biết ơn mỗi ngày và đặt nó vào một chiếc bình. Khi nào bạn gặp khó khăn, hãy lấy ra và đọc lại một vài câu như lời nhắc nhở về lòng biết ơn.

5. Thực hành lòng biết ơn trong bữa ăn

Hãy tập chia sẻ lòng biết ơn hàng ngày của bạn với gia đình trong bữa ăn tối.

6. Thực hành thiền định hoặc cầu nguyện