Giải quyết căn nguyên của chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
Tập trung vào các triệu chứng tiềm ẩn có thể mang lại giá trị trong việc điều trị ADHD mà không cần sự trợ giúp từ các chuyên gia.
Một câu nói có thể chấm dứt vòng xoáy của sự xấu hổ: “Đó không phải lỗi của bạn.”
Với những người bị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), họ chỉ đơn giản là muốn hoạt động một cách tối ưu và cảm nhận tốt hơn về bản thân mình. Và chúng ta nên biết rằng họ không có lỗi vì những đặc điểm khiến họ không thể hoạt động như phần còn lại của thế giới.
Mặc dù vẫn chưa hiểu rõ về nguyên nhân của ADHD, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy ADHD có liên quan đến nhiều yếu tố, như sự suy giảm hệ sinh vật trong cơ thể, kích thích từ môi trường, chấn thương và di truyền. Biết được căn nguyên của ADHD sẽ khiến việc điều trị trở nên cá nhân hóa và hiệu quả hơn, cũng như mang lại thông tin vô cùng giá trị khi điều trị theo lộ trình không dùng thuốc.
Ông Dominick Hussey, bác sĩ y học chức năng và nắn xương tại Trung tâm Sức khỏe Toàn diện ở Ottawa, Canada cho biết: “Tôi nhận thấy mọi người đang ngày càng có mong muốn dùng ít thuốc hơn.”
“Họ đang tìm kiếm [những phương pháp khác]. Họ đã trải qua các liệu pháp điều trị y học chính thống khác nhau và gặp rắc rối với thuốc hoặc [có] kết cục không như mong muốn.”
Thực tế là ADHD khi kết hợp với vô số tình trạng đi kèm sẽ được điều trị bằng một loạt các đơn thuốc, gồm cả những loại để khắc phục tác dụng phụ của thuốc. Thực trạng này khiến cho nhiều người quyết định tìm ra căn nguyên của chứng rối loạn ngày càng phổ biến này.
Các bệnh đi kèm bao gồm lo âu, trầm cảm, rối loạn nhân cách, rối loạn thách thức chống đối, rối loạn ăn uống, rối loạn đường ruột và nhiều bệnh khác.
Dân số trưởng thành bị ADHD dự kiến sẽ vượt quá số trẻ em bị ADHD, và dường như đang tăng lên nhanh chóng. Tỷ lệ này là 5% vào năm 2013 và hơn 10% vào năm 2018, theo Tổ chức Trẻ em và Người trưởng thành bị Rối loạn tăng động giảm chú ý.
Ông Hussey nói: “Là một phần của xã hội, chúng ta nên tìm hiểu lý do vì sao mọi người gặp phải những vấn đề này. Có nhiều nghiên cứu tìm hiểu về nguyên nhân của ADHD, nhưng các bác sĩ vẫn chưa thực sự xem xét đến. Thông thường, phải mất khoảng 20 năm để phát hiện ra nguyên nhân gây bệnh.”
Khoảng thời gian 20 năm được gọi là độ trễ nghiên cứu tịnh tiến. Trung bình, phải mất 17 năm để đưa những phát hiện của nghiên cứu vào thực hành lâm sàng, theo một nghiên cứu trên Tập san của Hiệp hội Y học Hoàng gia ở Vương quốc Anh. Điều đó có nghĩa là, nhiều phương pháp điều trị thông thường sẽ được thay thế, nhưng thực hành y khoa đơn giản là không bắt kịp với khoa học hiện đại.
Những người bị ADHD có thể gặp khó khăn trong việc tập trung chú ý hoặc kiểm soát hành vi (hành động bốc đồng), hoặc có thể hành động thái quá. Với nhiều trẻ em, đây là hành vi bình thường trong một số trường hợp. Nhưng những người có triệu chứng trầm trọng gây cản trở khả năng học hỏi, hoàn thành các nhiệm vụ cơ bản, làm việc và hòa đồng với người khác, có thể được chẩn đoán ADHD.
Chất dẫn truyền thần kinh và hóa học chịu trách nhiệm gửi thông tin trong bộ não không hoạt động giống nhau ở những trẻ bị ADHD, nhưng nguyên nhân hiện chưa được hiểu rõ.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), một số yếu tố đã biết có liên quan đến ADHD, bao gồm:
- Cân nặng khi sinh thấp
- Sinh non
- Hút thuốc và lạm dụng thuốc trước sinh
- Phơi nhiễm với chất độc trước sinh và trong thời thơ ấu (ví dụ: chì)
- Chấn thương não
Rối loạn ADHD cũng có xu hướng di truyền trong gia đình, nhưng chưa rõ nguyên nhân. Các cơ quan y tế ở Vương quốc Anh thừa nhận rằng cách ăn uống đóng một vai trò nhất định. Trong khi đó, CDC khẳng định hoàn toàn không liên quan, một quan điểm được nhiều trang web y tế chính thống thừa nhận.
Ông Hussey và nhiều chuyên gia y học chức năng không đồng tình với quan điểm về cách ăn uống, đồng thời coi ADHD không chỉ là một rối loạn não-ruột thông thường.
Y học chức năng cũng xem xét nhiều yếu tố khác dẫn đến ADHD, gồm:
- Mất cân bằng vi sinh
- Dùng kháng sinh quá mức
- Phơi nhiễm độc tố và kim loại nặng
- Phơi nhiễm acetaminophen
- Sang chấn tâm lý
Cộng đồng y tế đang chấp nhận ccetaminophen là một yếu tố gây ra ADHD sau hai nghiên cứu vào năm 2014 và 2019, cho thấy những trẻ có mẹ khi mang thai dùng acetaminophen — có trong Tylenol và hơn 600 loại thuốc khác — có khả năng cao hơn bị ADHD.
Câu chuyện của cô Jillian
Câu chuyện của cô Jillian Burne bắt đầu từ việc dùng Tylenol.
“Mẹ tôi chắc chắn là một người lạm dụng Tylenol, và điều này có thể đã xảy ra khi bà mang thai tôi,” cô nói.
Khi mới học tiểu học, cô Burne được chẩn đoán bị ADHD. Sau đó, cô tham gia vào một chương trình thử nghiệm tại Đại học tiểu bang Ohio và được dùng Ritalin (một loại thuốc kích thích phổ biến được chấp thuận cho chứng tăng động vào những năm 1970) và điều trị hành vi nhận thức liên tục. Cô được giáo dục rằng, giống như bệnh nhân tiểu đường cần insulin hàng ngày, cô cũng cần dùng thuốc kích thích hàng ngày.
Tuy nhiên, cô Burne vẫn phải vật lộn với chứng ADHD. Quãng thời gian học đại học, hai công việc đầu tiên và cuộc sống hôn nhân đối với cô thật khó khăn. Khi có con, cô dần dần bắt đầu nghĩ về tuổi thơ mà cô mong muốn các con được trải qua. Cô rất biết ơn sự kiên trì của mẹ khi luôn ủng hộ cô, nhưng cô tin rằng y học hiện đại chỉ khiến vấn đề của mình trở nên tồi tệ.
Cô Burne nói: “Việc tham gia vào chương trình dùng Ritalin khiến tôi gặp nhiều vấn đề hơn là giải quyết chứng ADHD.”
Khi xếp hàng tại một quán nước trái cây ở thành phố New York, cô nghe thấy những cuộc trò chuyện thú vị về độc tố môi trường và sự nguy hiểm của việc uống nước máy thành phố. Cô nhận ra rằng sau khi uống loại nước trái cây đó, cô cảm thấy suy nghĩ và cách cư xử của mình trở nên tốt hơn.
Cô Burne bắt đầu miệt mài nghiên cứu về chứng rối loạn và cơ thể của mình. Sau khi đạt được rất nhiều chứng nhận, giờ đây, cô đã trở thành một huấn luyện viên sức khỏe được chứng nhận về dinh dưỡng và trợ lý bác sĩ, người giúp bệnh nhân tìm ra căn nguyên bệnh.
Vai trò của thực phẩm
Thực phẩm là một khía cạnh dễ dàng để bắt đầu và có thể dẫn đến những thay đổi nhanh chóng. Thay đổi cách ăn uống (không cần làm xét nghiệm) là tất cả những gì cần thiết để cải thiện triệu chứng — ngay cả khi cơ quan y tế chính phủ không thừa nhận cách điều trị này.
Có nhiều bằng chứng về sức mạnh của dinh dưỡng trong việc chữa lành ADHD, và các nghiên cứu cũng chứng minh cách ăn uống đóng một vai trò nhất định.
Một nghiên cứu năm 2010 trên Tập san Rối loạn chú ý cho thấy cách ăn uống tiêu chuẩn của người Mỹ có thể liên quan đến ADHD khi theo dõi 2,868 trẻ em từ sơ sinh đến 14 tuổi. Không có trẻ nào ăn uống lành mạnh được chẩn đoán bị ADHD.
Đa số người Mỹ tiết kiệm thời gian bằng cách ăn các thực phẩm trong tiệm tạp hóa và trả tiền sau đó. Giá cả và sự tiện lợi được đặt lên trên [hàm lượng] dinh dưỡng. Các quyết định mua hàng chịu ảnh hưởng chủ yếu bởi những gì được bán hơn là dinh dưỡng và việc không có chất phụ gia và thành phần siêu chế biến.
Thực phẩm lành mạnh hơn bao gồm thực vật, động vật và nấm tốt cho sức khỏe, chứ không phải những thực phẩm được phun hóa chất độc hại hoặc nuôi trong chuồng trại đông đúc, không có ánh sáng mặt trời và không khí thoáng đãng.
“Đó không phải là điều mọi người ủng hộ. Họ nghĩ rằng thực phẩm bổ sung là trò lừa đảo và thực phẩm nên càng rẻ càng tốt,” cô Burne nói. “Protein và chất béo động vật thực sự quan trọng để tạo ra hormone và các chất dẫn truyền thần kinh.”
Cô dùng một ứng dụng ghi chép nhật ký thực phẩm và dữ liệu đường máu cho các khách hàng của mình. Cô yêu thích cách ăn uống nhiều đạm, chất béo và rau củ với khả năng ổn định tâm trạng, cải thiện năng lượng và sự tập trung.
Cô Burne nói: “Cách ăn uống tác động rất lớn đến các triệu chứng của tôi. Trước khi thay đổi, tôi giống như một đài phát thanh không đúng tần số. Bây giờ, tôi đã nắm bắt được vấn đề.”
Ông Hussey, bác sĩ y học chức năng ở Ottawa, nói rằng sự nhạy cảm với thực phẩm, đôi khi không rõ ràng, có thể gây ra tình trạng viêm làm nặng thêm triệu chứng của ADHD. Việc loại bỏ lúa mì/gluten và sữa ra khỏi bữa ăn thường có thể thay đổi hành vi và tâm trạng của người bệnh chỉ trong một tuần.
Khi y học tìm cách ngăn chặn các triệu chứng không mong muốn, việc thay đổi cách ăn uống có thể loại bỏ tác nhân dẫn đến những triệu chứng khác nhau. Một số vấn đề tiêu hóa của bệnh nhân ADHD có nguồn gốc từ các vấn đề tiêu hóa thời kỳ sơ sinh, gồm tiêu chảy, đau bụng và dị ứng sớm.
“Ức chế các triệu chứng, đặc biệt bằng thuốc, chỉ gây ra nhiều triệu chứng hơn. Cuối cùng, bạn có thể gặp tình trạng hôn mê do dùng thuốc.” Ông Hussey nói.
Về lâu dài, việc tìm ra căn nguyên sẽ giúp cả người bệnh và người nộp thuế chi trả ít hơn.
Điều chỉnh sự mất cân bằng vi hệ
Cơ thể chúng ta phụ thuộc vào các lợi khuẩn, được gọi là vi hệ, sống chủ yếu trong đường ruột.
Rối loạn hệ vi khuẩn ruột là một tình trạng mất cân bằng vi hệ, có thể trở thành vấn đề với người bị ADHD. Điều này xảy ra khi có quá nhiều lợi khuẩn bị tiêu diệt do nhiều yếu tố như dùng kháng sinh, căng thẳng, hút thuốc, thiếu ngủ, uống rượu, cách ăn uống thiếu lành mạnh, tiếp xúc với kim loại nặng và chất độc như thuốc trừ sâu, hoặc lười vận động.
Ông Hussey thường hỏi bệnh theo thời gian, từ tiền sử sản khoa và tình trạng khi sinh của khách hàng, liệu họ có được bú mẹ hay dùng sữa công thức và vấn đề về tiêu hóa khi còn nhỏ hay không. Ông cũng tìm hiểu về sang chấn thời thơ ấu và tiền sử sang chấn gia đình. Tất cả những điều này có thể cung cấp manh mối quan trọng về tình trạng sức khỏe hiện tại của một người.
Việc dùng kháng sinh không cần thiết, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời, có thể khiến trẻ gặp nhiều rủi ro. Một nghiên cứu trên 14,572 trẻ nhỏ cho thấy 70% nhận được ít nhất một đơn kháng sinh liên quan đến chứng tăng động giảm chú ý và các bệnh khác trong hai năm đầu. Nghiên cứu được công bố vào tháng 01/2021 trên tập san Mayo Clinic Proceedings, xác định rằng dùng càng nhiều kháng sinh sẽ càng làm tăng nguy cơ bị thêm nhiều bệnh.
Các nhà nghiên cứu cũng xem xét vai trò của acid propionic ở vi hệ và quá trình chuyển hóa. Lý thuyết acid propionic cho thấy sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột làm tăng sản xuất acid propionic, một acid béo chuỗi ngắn có thể thay đổi quá trình chuyển hóa và miễn dịch, biểu hiện gen và tính mềm dẻo của synap thần kinh.
Đó là tất cả các yếu tố trong ADHD và rối loạn phổ tự kỷ.
Tiến sĩ Derrick MacFabe viết trong một bài báo năm 2013 trên tập san Những tiến bộ toàn cầu về Sức khỏe và Dược phẩm: “Ở giai đoạn này, không quá xa vời khi nói rằng xã hội Tây phương đã làm thay đổi vi hệ ở con người, từ đó làm thay đổi hành vi và văn hóa.”
Việc dùng probiotic và prebiotic hứa hẹn sẽ điều chỉnh sự mất cân bằng, nhưng vẫn chưa rõ chủng vi khuẩn nào có hiệu quả trong hoàn cảnh nào. Ngoài ra, hệ vi sinh có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ dưỡng chất, khiến các thực phẩm bổ sung này trở thành một phương thuốc điều trị tiềm năng. Tuy nhiên, các chất bổ sung sẽ khác nhau ở mỗi người.
Vai trò của vaccine
Các trang web y tế chính thống khẳng định rằng vaccine và ADHD không liên quan đến nhau. Nhưng dù mối liên quan trực tiếp có thể ít rõ ràng (và rất ít nghiên cứu cho thấy điều đó), vẫn có những nghiên cứu quan trọng cho thấy mối liên quan giữa vaccine và vi hệ đường ruột.
Cả ông Hussey và cô Burne đều cho rằng vaccine và phơi nhiễm độc chất, như các thành phần trong thực phẩm chế biến sẵn, chì, thủy ngân và hóa chất độc hại, đóng một vai trò nhất định trong ADHD. Vai trò chính xác của những yếu tố này là gì trong cơ thể người vẫn là mối quan tâm của nhiều bác sĩ y học chức năng.
Khi xem xét tiền sử sức khỏe của bệnh nhân, ông Hussey luôn hỏi về chích ngừa và và cách các mũi chích có thể liên quan đến các biến cố.
“Bạn thực sự không thể làm gì nhiều vì việc chích ngừa đã xảy ra rồi. Đó chính là điều tôi thắc mắc,” ông nói. “Có những chất trong vaccine có thể kích hoạt gene của người bệnh.”
Điều mà ông Hussey đang đề cập là phản ứng di truyền học biểu sinh. Không như gene, những thay đổi biểu sinh là trạng thái tạm thời, ảnh hưởng đến biểu hiện gene, vốn là vật liệu di truyền vĩnh viễn.
Tranh luận về gene
Phần lớn người ta chấp nhận rằng ADHD có liên quan đến yếu tố di truyền, nhưng vẫn chưa rõ cơ chế chính xác. Có khả năng di truyền học biểu sinh là yếu tố hứa hẹn nhất cho việc điều trị và là trung tâm của việc khám phá nguyên nhân căn bản.
Ông Robert Melillo, người tạo ra các chương trình Cân bằng bộ não, đã lập luận trong cuốn sách “Disconnected Kids” của mình rằng ADHD không hoàn toàn là do di truyền.
Ông viết: “Các vấn đề về di truyền sẽ không bùng phát nhanh chóng như thế này. Sự gia tăng là quá nhanh và quá cụ thể.”
Mặt khác, di truyền học biểu sinh có thể giải thích cách môi trường sống hiện đại tác động đến sự biểu hiện gene. Ông Melillo lập luận rằng cần xem xét các vấn đề dinh dưỡng, việc dùng màn hình máy tính, sự tương tác với cha mẹ/sự vắng mặt của cha mẹ, béo phì, căng thẳng (mẹ và con), vấn đề sinh sản, giấc ngủ cũng như những chấn thương và bệnh tật trong quá khứ.
Cuốn sách “Disconnected Children” được công bố năm 2009 đã nêu ra vấn đề với thực trạng là trong 30 năm qua, tỷ lệ béo phì đã tăng gấp đôi ở trẻ em từ 2 đến 5 tuổi và tăng gấp ba ở trẻ em từ 6 đến 11 tuổi.
Ông Melillo viết: “Không phải ngẫu nhiên, chúng tôi nhận thấy sự gia tăng rõ nhất ở các trẻ em có vấn đề về hành vi trầm trọng, thiếu kỹ năng xã hội, khó học tập, rối loạn chú ý, dùng Ritalin và thuốc tâm thần tác dụng mạnh khác.”
Ông Hussey cho biết, những tác động bên ngoài như thiếu thời gian ở ngoài trời và ảnh hưởng của căng thẳng— và thiếu kiểm soát căng thẳng — có thể gây ra rối loạn chức năng ty thể.
Cô Burne cho biết: “Tôi luôn thấy bối rối khi nghe những lời khoa trương về việc ADHD ‘có lẽ là do di truyền.’”
Cô đã từng gợi ý cho mẹ của một người bạn cùng lớp với con trai cô rằng sự hiếu động thái quá của con cô ấy có thể liên quan đến cách ăn uống. Cô Burne đã thấy cậu bé đi đến trạm xe bus với Pop-Tarts trên tay mỗi sáng. Khi thay đổi cách ăn uống, cậu bé giống như trở thành một đứa trẻ khác.
Di truyền học biểu sinh có thể giải thích vì sao một số người lại có phản ứng với những tác động nhất định trong khi những người khác thì không. Việc phân tích lối sống thường có thể giúp những người phải chịu những tác động tiêu cực của ADHD và các rối loạn thần kinh khác thoát khỏi gánh nặng của hành vi không mong muốn. Đây là một hành trình chữa bệnh được cá nhân hóa ở mức độ cao và có thể cần rất nhiều thời gian.
Cô Burne nói: “Chúng ta đặt cược cho điều quan trọng nhất. Bạn có thể cải thiện chất lượng cuộc sống và lấy lại cân bằng. Tôi đã thấy những đứa trẻ có thể thoát khỏi chứng ADHD.”
Các giải pháp đẩy lùi ADHD
Tổ chức bất vụ lợi Epidemic Answers đưa ra một danh sách những việc cụ thể, giúp đẩy lùi các bệnh tự kỷ, ADHD, hen suyễn, dị ứng ở trẻ em, v.v.
Thanh Ngọc biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc tại The Epoch Times
