Mới nhất
Tiêu điểm
Bình luận
Share
Email
Sự biến mất của tính nghệ thuật trong các bài hát nổi tiếng đương đại
Cuốn sách về những bài ca bất hủ của nước Mỹ (Great American Songbook) được coi là tiêu chuẩn điển hình của những bài hát nổi tiếng, giúp định hình nên văn hoá Mỹ từ nửa đầu thế kỷ 20. Các nhà soạn nhạc nổi tiếng gồm có Irving Berlin, Cole Porter, Gershwins và Jerome Kern.
Tên tuổi của những nhạc sĩ sáng tác này cũng phổ biến như các ca sĩ nổi tiếng, bởi đó là thời kỳ mà sự nổi tiếng của bài hát không phụ thuộc vào người biểu diễn. Bài hát tiêu biểu như “Stardust” của Hoagy Carmichael được rất nhiều ca sĩ thu âm, từ Frank Sinatra, Doris Day cho tới Nat King Cole. Một trong những bài hát cuối cùng được nhiều nghệ sĩ ghi âm nhất là Yesterday của Paul McCartney viết năm 1965, bài hát này có số lần được thu âm nhiều nhất trong lịch sử, với hơn 4,000 phiên bản của rất nhiều người, từ Ray Charles tới Placido Domingo.
Ngược lại, nửa sau thế kỷ 20 chứng kiến sự trỗi dậy của những ca sĩ kiêm nhạc sĩ, những người vừa viết và biểu diễn bài hát của chính họ, như James Taylor, John Denver, Carol King và Elton John. Hiện nay, các nghệ sĩ là nhạc sĩ kiêm ca sĩ đã không còn nhiều, ngoại trừ nhạc đồng quê, nhưng dù vậy, thì những ca sĩ ngày vẫn có xu hướng “sở hữu” bài hát mà mình thu âm.
Một điểm khác biệt lớn so với ngày xưa là hiện nay tên tuổi của các nhạc sĩ ít được công chúng biết đến. Ví dụ, chúng ta thử ngẫm xem có bao nhiêu người từng nghe Madir “Red One” Khayat, đồng tác giả của một số bản hit lớn nhất của Lady Gaga?
Thử so sánh một trong những bài hát nổi tiếng nhất của Lady Gaga, “Poker Face” với một bài hát trong Great American Songbook – “Midnight Sun” để xem chính xác rằng điều gì đã thay đổi trong nghệ thuật sáng tác.
Năm 2009, bản hit của Gaga là một trong những đĩa đơn bán chạy nhất với hơn 9,5 triệu vào năm đó. Tôi lấy một vài điểm của Poker Face và thực hiện một chút phân tích đơn giản, so sánh nó với “Midnight Sun” được viết năm 1954 với phần lời tuyệt vời của Johnny Mercer, nhạc của Sonny Burke và Lionel Hampton. Bài hát này là một hit lớn của Ella Fitzgerald vào năm 1957 và sau đó được nhiều nghệ sĩ khác thu âm, như Stafford, Sarah Vaughan, và gần đây là Diana Krall.
Trước hết, hãy so sánh phần hợp âm cả hai bài hát. “Midnight Sun”có 24 hợp âm khác nhau (nói cách khác, nó có sự hoà hợp phong phú, liền mạch và đa dạng) trong một sự “thăng hoa”rất phức tạp. Ngược lại với điều này, “Poker Face”chỉ có ba hợp âm được lặp lại đơn điệu hơn 30 lần thậm chí không có đoạn cao trào thăng hoa nào, giống như ba hợp âm trong một bài hát nhạc rock hay nhạc đồng quê.
Tiếp theo, chúng ta hãy xem giai điệu của hai bài hát. “Midnight Sun” thể hiện một giải âm vực rất rộng cho giọng hát, từ thấp đến cao, ba quãng tám, với hình dạng giai điệu thú vị tương phản trong giọng hát ở nốt trầm và nốt cao. Và tự nó đã trở thành một bản nhạc với giai điệu tuyệt đẹp, lần đầu tiên được thu âm chỉ với nhạc cụ.
Ngược lại, giai điệu của “Poker Face” chủ yếu di chuyển quanh nốt Đô và một vài nốt nhạc khác trong phạm vi âm vực hẹp của bốn bậc thang âm, chỉ đôi khi nhảy lên nốt cao hơn một quãng tám. Hiệu ứng tổng thể của bản nhạc giống như một chiếc máy bay không người lái, với giai điệu dường như không thể trở thành một giai điệu đáng nhớ nào nếu không có lời.
Cuối cùng, có lẽ sự tương phản lớn nhất là trong lời bài hát. Lời bài hát của Johnny Mercer vô cùng thơ mộng và lãng mạn, chẳng hạn như:
Your lips were like a red and ruby chalice
Warmer than the Summer night
The clouds were like an alabaster palace
Rising to a snowy height
Each star its own Ảuora Borealis
Suddenly you held me tight
I could see the midnight sun
Dịch nghĩa:
Đôi môi em đẹp như một viên hồng ngọc
Ấm áp hơn đêm mùa hè
Những đám mây giống như một cung điện ngọc thạch
Bên trên cao đầy tuyết rơi
Mỗi vì sao toả những ánh sáng đầy sắc màu
Bỗng dưng em ôm tôi thật chặt
Tôi thấy mặt trời lúc nửa đêm
Lời của bài hát “Poker Face”lại mang tính gợi dục một cách trần trụi và không có một chút thơ ca lãng mạn nào.
Oh, whoa, oh, oh
Oh, oh oh
I’ll get him hot, show him what I’ve got
Can’t read my, can’t read my
No, he can’t read my poker face …
… P-p-p-poker face, p-p-poker face (mum-mum-mum-mah).”
Oh, whoa, oh, oh
Oh, oh oh
Tôi sẽ khiến anh ta nóng lên, cho anh ta coi những gì tôi có
Không thể biết được, không thể biết được.
Không, anh ta không thể biết được khuôn mặt poker của tôi
….
Mặc dù có thể bao biện rằng nhịp, phách hoặc sự sản xuất video ảo diệu tuyệt vời của các bài hát ngày nay có thể bù đắp cho những khiếm khuyết được mô tả ở trên, nhưng cũng có thể nói thẳng rằng những điều đó chỉ nhằm che đậy những khiếm khuyết khó chấp nhận của bài hát.
Cuốn sách Những bài ca Mỹ bất hủ vẫn là một kho báu đáng được giữ gìn và lưu lại những dấu ấn về âm nhạc trong lịch sử, và nó vẫn được viết tiếp bởi những bản thu mới của những nghệ sĩ như Michael Buble và thậm chí là của cả Lady Gaga (cùng Tony Bennett).
Và với những ai chưa từng nghe “Midnight Sun”, xin hãy một lần thưởng thức giai điệu và ca từ tuyệt vời của bài hát này.
Nhà soạn nhạc người Mỹ Michael Kurek là tác giả cuốn sách “The Sound of Beauty: A Composer on Music in the Spiritual Life” (tạm dịch: Âm thanh của vẻ đẹp: Nhà soạn nhạc trong đời sống tinh thần) và là soạn nhạc của album cổ điển đạt vị trí số 1 Billboard “The Sea Know”. Ông là người đã dành được nhiều giải thưởng cao quý trong sáng tác âm nhạc, bao gồm cả Giải thưởng của Học viện Âm nhạc danh giá của Viện Văn học và Nghệ thuật Hoa Kỳ, ông từng phục vụ trong Uỷ ban Đề cử của Giải Grammy cho các bản thu nhạc cổ điển. Ông là giáo sư danh dự về sáng tác tại Đại học Vanderbilt. Để tham khảo nhiều hơn thông tin, mời truy cập MichaelKurek.com
Michael Kurek
Thuần Thanh biên dịch
Xem thêm:
