Mới nhất
Tiêu điểm
Bình luận
Share
Email
Mô hình Nêm (Wedge Model) giải thích tình trạng thiếu hụt và các cảng biển bị tắc nghẽn ở California
Trở lại vào ngày 15/10 trên tờ The Epoch Times, tôi là một trong những người đầu tiên đổ lỗi cho các quy định và thuế cao của California về tình trạng thiếu hụt và tắc nghẽn các cảng mà tất cả chúng ta đang phải gánh chịu, dẫn đến giá cả cao hơn.
Hôm 21/10 trên CalMatters, bà Emily Hoeven đã viết, “Trong một bức thư hôm thứ Ba gửi cho ông Newsom, các nhóm kinh doanh yêu cầu ông ấy tuyên bố tình trạng khẩn cấp tại các cảng. Họ cũng yêu cầu ông đình chỉ nhiều luật tiểu bang gây tranh cãi, bao gồm một luật yêu cầu các nhà phát triển giảm thiểu tác động môi trường của dự án của họ và một luật khác buộc nhiều công ty phải phân loại lại những người lao động độc lập là nhân viên.”
Bà trích dẫn lời của 19 hiệp hội kinh doanh, họ viết: “Cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng tại các cảng là đỉnh điểm không thể tránh khỏi của… một loạt các yêu cầu của chính phủ, khu vực và địa phương đã ép buộc vào mọi khía cạnh của nền kinh tế vận chuyển hàng hóa.”
Thực ra có một lý thuyết cho điều này, được gọi là Mô hình Nêm (wedge model). Nó được phát triển bởi nhà kinh tế học Arthur Laffer, người đã giúp thiết kế các đợt cắt giảm thuế cho Tổng thống Ronald Reagan và Donald Trump, đợt cắt giảm thuế theo Dự luật 13 của California từ năm 1978, và nhiều đợt cắt giảm thuế khác.
Một kinh tế học gia đã quá cố, ông Jude Wanniski, đã mô tả rõ ràng điều này vào năm 2002, theo đó hãy điều chỉnh giá và chi phí tăng cao ngay hôm nay. Tôi sẽ cung cấp một số nhận xét đương đại.
Ông Wanniski: “Cái Nêm (‘Wedge’) trong mô hình Wedge nên được hình dung như một Nêm là chính phủ được sử dụng để nằm giữa hai người giao dịch tiềm năng. Khi ông Laffer phát triển nó, ông đã thảo luận về cái Nêm giữa người sử dụng lao động và người lao động, giữa quản lý và lao động.”
“Người lao động được trả 12.50 USD mỗi giờ hoặc 500 USD mỗi tuần, nhưng vì chính phủ liên bang, tiểu bang và địa phương lấy nhiều loại thuế thu nhập và tiền lương ra khỏi tiền lương, nên người lao động chỉ kiếm được 380 USD, hay 9.50 USD một giờ. Số tiền chênh lệch 120 USD mỗi tuần là Nêm. Người lao động đang làm công việc trị giá 500 USD, nhưng chỉ nhận được 380 USD cho số lao động của anh ta và có xu hướng cung cấp ít lao động hơn khi Nêm tăng lên.”
Nguyên nhân này giải thích tại sao hiện nay rất nhiều người lao động không quay lại công việc cũ, dù đã hết bảo hiểm thất nghiệp. Trước khi các vụ phong tỏa COVID-19 khiến hàng triệu người mất việc bắt đầu vào tháng 03/2020, mọi người đã quen với việc trả mức giá Nêm cao trong các loại thuế và quy định. Nhưng sau khi họ nghỉ việc quá lâu, hơn một năm, trong nhiều trường hợp, họ đã nhìn vào mức Nêm này và thấy không có ích gì để quay trở lại làm việc. Có thể bây giờ vợ/chồng đã kiếm đủ tiền để gia đình có thể tồn tại bằng một khoản thu nhập. Hoặc thu nhập khác, chẳng hạn như lương hưu, đủ để trang trải các chi phí. Nếu Nêm được giảm—thông qua việc cắt giảm thuế hoặc tăng lương lớn—thì người đó vẫn có thể quay trở lại làm việc. Nhưng họ sẽ không quay lại cho đến lúc đó.
“Với thuế thu nhập lũy tiến, người lao động có thể được mời làm thêm giờ, nhưng vì giờ làm thêm bị đánh thuế theo mức lũy tiến cao hơn, người lao động sẽ nhận được ít hơn thời gian tăng thêm. Cái Nêm trở nên đặc biệt khó khăn trong những năm lạm phát nhanh chóng của những năm 1970, khi lạm phát đẩy người lao động vào khung thuế cao hơn mà sức mua không tăng.”
Bây giờ chúng ta lại có lạm phát, với giá cả tăng nhanh. Tăng lương chỉ đẩy người lao động vào một khung cao hơn. Ở California vào năm 2021, khung thuế thu nhập tiểu bang 9.3% áp vào mức thu nhập khoảng 60,000 USD. So sánh điều đó với mức thuế giản đơn 2.5% mới của Arizona. Hoặc thuế suất thuế thu nhập tiểu bang 0.0 % của Texas, Florida, Nevada, và Washington. Tuy nhiên, vẫn phải mất ít nhất 165,000 USD một năm chỉ để có được một khoản vay thế chấp khi mua một nhà giản dị ở California, bởi vì giá nhà ở trung bình hiện nay là 900,000 USD. Giá nhà ở cao cũng là một cái Nêm quan trọng và là Nêm lớn nhất.
Đối với nhiều cặp vợ chồng, thu nhập thứ hai bây giờ chỉ sẽ đẩy tổng thu nhập của gia đình họ vào khung thuế cao hơn nhiều, khiến cho công việc kém hấp dẫn hơn [với họ].
Ông Wanniski tính toán rằng một công nhân trung bình, chẳng hạn như thợ mộc, vào năm 1965 chỉ trả 5.2% thu nhập bằng thuế liên bang (không bao gồm thuế tiểu bang). Nhưng đến năm 2002, do lạm phát đẩy người lao động vào khung thuế cao hơn, mức thuế này đã tăng lên 25% thu nhập cho cùng một công việc có mức lương tăng lên nhưng tương đương [sau khi qui đổi]. Mức Thuế Nêm 25% đó cũng giống như ngày hôm nay. Thu nhập đã được tính theo lạm phát kể từ năm 1985, nhưng không bao giờ được tính lùi lại khi cân nhắc theo mức lạm phát cao của những năm 1970.
Năm 2002, ông Wanniski đã kết luận một điều đúng như thực tế ngày nay: “Thực tế có thể quan sát được là ngày nay người trụ cột gia đình có thể nuôi một gia đình bốn người khó hơn nhiều so với thời điểm hiện trước đây [năm 1965]. Mô hình Nêm của ông Laffer phần nào giải thích lý do tại sao.”
Các vấn đề về cảng
Về các cảng, một bài báo của Yahoo Finance hôm 26/10 dẫn lời các chủ xe tải, giám đốc điều hành cảng, và các quan chức nghiệp đoàn đổ lỗi cho nhau về việc tồn đọng. Ai là người đáng trách, bài báo đưa tin, “Công nhân thiết yếu vẫn khan hiếm nhưng người tiêu dùng Hoa Kỳ vẫn có tâm trạng mua sắm, có nghĩa là tình trạng tắc nghẽn dự kiến sẽ không giảm cho đến nửa cuối năm 2022.”
Ông Wanniski đã mở rộng về Mô hình Nêm trong cuốn sách năm 1978 của ông, “Cách thức hoạt động của thế giới”, cuốn sách này đã nâng cao các lý thuyết kinh tế học trọng cung làm cơ sở cho học thuyết kinh tế của Tổng thống Reagan (Reaganomics), điều mà ngày nay cần được hồi sinh.
Ông viết, Mô hình Nêm không chỉ là thuế, mà còn là tất cả gánh nặng khác từ chính phủ [áp] lên giao dịch cần lao động. Bởi vì chính phủ không nhận ra doanh thu từ một mệnh lệnh theo quy định – quan liêu và thủ tục giấy tờ – nên không coi những lệnh đó là ‘thuế’. “Nhưng đối với một công nhân hoặc công ty,” không có sự khác biệt giữa thuế tài chính và gánh nặng về qui định; mỗi thứ đều đòi hỏi những lượng chính xác về lao động.”
Một công ty điền vào nhiều biểu mẫu mới từ một đạo luật mới được thông qua gần đây có một chi phí “chính xác” cho lao động đó và mất thời gian. Giải pháp của ông Wanniski: “Tất cả các loại thuế đều phải được giảm bớt” – các loại thuế không chỉ có nghĩa là những gì một người trả cho chính phủ, mà còn là các loại thuế như điền vào các biểu mẫu và tuân thủ các quy định.
Đây là một ví dụ điển hình: Tôi đã biết một số bác sĩ trong nhiều năm, khi Medicare, Medi-Cal, và các quy định khác tăng lên, họ đã bỏ hành nghề y hoặc đơn giản là ngừng tiếp nhận bệnh nhân dùng tiền bảo hiểm do chính phủ cung cấp.
Chúng ta đang thấy một cái Nêm có tác động như các yêu cầu về vaccine đang khiến một số cảnh sát và nhân viên y tế rời bỏ công việc của họ. Để đáp lại, Chủ nhật tuần trước (30/10), Thống đốc Ron DeSantis của Florida đã tặng 5,000 USD tiền thưởng cho những cảnh sát như vậy đến tuần tra ở Florida nếu họ rời thành phố New York, Minneapolis, Chicago, Seattle và các sở cảnh sát khác do yêu cầu chích ngừa.
Một ví dụ khác: Sau khi hai cơ sở In-N-Out Burger bị đóng cửa ở Bay Area vì từ chối tuân thủ các quy định về vaccine COVID cho khách hàng trong nhà, Florida đã mời họ rời Tiểu bang Vàng đó (California) để đến Tiểu bang Ánh Mặt trời (Florida). Giám đốc tài chính Florida Jimmy Patronis thúc giục, “Tôi biết điều này sẽ không bao giờ xảy ra ở tiểu bang Florida, nhưng hãy ghi nhớ những lời tôi, giống như Tesla rời khỏi tiểu bang California vì bị quản lý quá mức, bạn sẽ thấy In-N-Out Burger rời khỏi tiểu bang đó.”
Cuối cùng, một phần quan trọng của Mô hình Nêm là các hiệu ứng lâu dài. Mọi người đều biết California là một nơi có quá nhiều quy định. Tôi đã viết một loạt bài bốn phần trên The Epoch Times chỉ về một số trong số hàng trăm dự luật mới mà Thống đốc Gavin Newsom đã ký thành luật trong năm nay. Ngay cả khi California đưa ra các biện pháp tạm thời để giảm bớt các vấn đề về cảng, trong tương lai những vấn đề tương tự vẫn sẽ tiếp diễn. Những vấn đề này mang đến cho những người lái xe tải, người điều khiển cần trục và những người khác có thể đến California làm việc ngắn hạn một lý do để tránh tiểu bang này và tìm việc làm ở nơi khác.
Cho đến khi California khôn ngoan hơn và cắt giảm cái Nêm của mình bằng cách cắt giảm thuế và các quy định, các cuộc khủng hoảng trong tương lai sẽ chỉ lặp lại tình trạng thiếu hụt và tắc nghẽn hiện tại.
Quan điểm trong bài viết này là của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của The Epoch Times.
Ông John Seiler là một cây bút kỳ cựu của California. Ông đã làm biên tập cho Orange County Register trong gần 30 năm. Ông là một cựu chiến binh Quân đội Hoa Kỳ và là cựu tham vụ báo chí của TNS John Moorlach của tiểu bang California.
Chánh Tín biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
Xem thêm:
