Chữa lành vi hệ đường ruột bằng cách ăn GAPS
Một liệu trình đã được dùng trong 20 năm qua để điều trị cho các bệnh tự miễn trầm trọng đem lại những thay đổi trên nhiều phương diện
Cách ăn GAPS, là một liệu trình nghiêm ngặt dành cho những người thật sự muốn chữa bệnh đường ruột bằng cách cải thiện vi hệ đường ruột.
Lúc đang là một sinh viên điều dưỡng, cô River Yeo lần đầu tiên nhận ra những dấu hiệu báo động về sức khỏe của mình bao gồm đau khớp, thường xuyên kiệt sức, sương mù não, kích ứng da, và đau đầu.
Cô đã loại bỏ gluten ra khỏi các bữa ăn nhưng kết quả không mấy khả quan. Trong khi đang tìm kiếm giải pháp, cô tình cờ đọc được cuốn sách “Gut and Psychology Syndrome” (Tạm dịch: Hội chứng ruột và tâm lý) của Tiến sĩ Natasha Campbell-McBride. Cách ăn GAPS, là một liệu trình nghiêm ngặt dành cho những người nghiêm túc muốn chữa bệnh đường ruột. Tiến sĩ Campbell-McBride có bằng y khoa và bằng sau đại học về cả thần kinh học và dinh dưỡng con người.
Cô Yeo buộc phải thử cách ăn GAPS vì những lời giải thích dựa trên cơ sở khoa học được đưa ra trong cuốn sách. Mặc chưa được nghiên cứu nhiều, nhưng dù liệu trình này dựa trên những phát hiện trong lĩnh vực vi sinh học – nghiên cứu về các vi sinh vật như vi khuẩn, virus, và nấm. Cô Yeo tò mò liệu cách ăn này có đảo ngược sự mất cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột (rối loạn vi hệ đường ruột) hay không.
Cô nói: “Thậm chí chỉ sau hai tuần thực hiện, tôi đã cảm nhận rõ sự khác biệt. Thế giới của tôi hoàn toàn bị đảo lộn, không chỉ về chức năng tiêu hóa mà còn về hệ vi sinh vật trong ruột.”
Nuôi cấy hệ vi sinh vật
Hệ vi sinh vật, một lĩnh vực tương đối mới về sức khỏe, đề cập đến bất kỳ tập hợp vi khuẩn nào trú ngụ trong một vùng của cơ thể. Chúng ta có hệ vi sinh vật trên da, trong mũi, phổi, miệng, và các hệ vi sinh vật khác. Trong đó, cộng đồng các vi sinh vật sống trong đường tiêu hoá, hệ vi sinh vật đường ruột, là lớn nhất. Hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tiêu hóa, trao đổi chất, chức năng miễn dịch và tổng hợp vitamin, cũng như sản xuất chất dẫn truyền thần kinh dọc theo trục ruột-não.
Liệu trình GAPS là một cách ăn kiêng bắt đầu bằng việc hấp thu dinh dưỡng chủ yếu từ nước hầm xương để tái tạo lớp biểu mô ruột (các tế bào lót bên trong ruột) toàn vẹn trở lại. Khi [sức khỏe ruột về cơ bản] đã ổn định, thì có thể bổ sung thực phẩm toàn phần vào bữa ăn và dần dần cung cấp prebiotic và probiotic cho đường ruột để khôi phục sự cân bằng của hệ vi sinh vật. Nước thịt hầm, súp, thịt và nội tạng động vật, trứng, mỡ động vật, hải sản, và thực phẩm lên men là những thực phẩm chủ yếu.
Cuốn sách đầu tiên của bà Campbell-McBride, “Hội chứng ruột và tâm lý” được công bố năm 2004, tập trung vào bộ não, bao gồm bệnh tự kỷ, rối loạn tăng động/giảm chú ý, tâm thần phân liệt, chứng khó đọc, trầm cảm và các vấn đề tâm thần kinh hoặc tâm thần khác. Vào năm 2020, cuốn sách thứ hai của bà, “Gut and Physiology Syndrome” (Tạm dịch: Hội chứng ruột và tâm lý) đã hoàn thiện khái niệm GAP bằng cách thêm vào các bệnh tự miễn dịch như bệnh celiac, hội chứng mệt mỏi kinh niên, đau cơ xơ hóa, viêm khớp, bệnh đa xơ cứng, bệnh tiểu đường loại 1, hen suyễn, dị ứng, các bệnh kinh niên và nhiễm trùng khác.
Hầu hết những người có vấn đề trầm trọng về đường ruột hoặc các bệnh khác – bao gồm cả trẻ em – có thể phải mất từ 18 tháng đến hai năm cho liệu trình này. Chúng tôi có lời khuyên cho bất kỳ ai quan tâm nên bắt đầu với cách ăn GAPS đầy đủ – được mô tả là tương tự như ăn kiêng carbohydrate, cách ăn ketogenic, cách ăn paleo và các liệu trình dinh dưỡng cơ bản. Những người có tổn thường ruột trầm trọng hơn có thể cần tuân theo cách ăn GAPS khởi đầu, bao gồm hạn chế nhiều loại thực phẩm hơn và dần dần bổ sung lại các thực phẩm để chuyển sang cách ăn GAPS đầy đủ.
Tiến sĩ Armen Nikogosian chia sẻ với The Epoch Times rằng: “Đó là cách ăn tốt nhất để phục hồi sức khỏe đường ruột, nhưng hiệu quả rất chậm. Cần có thời gian.” Ông Nikogosian được hội đồng chứng nhận về nội khoa và là thành viên của Viện Y học Chức năng và Học viện Y khoa về Nhu cầu Đặc biệt của Nhi khoa. Ông là bác sĩ y học chức năng chuyên về các vấn đề đường ruột, rối loạn chức năng miễn dịch, độc tính, trẻ em và người lớn bị tự kỷ. Ông Nikogosian cho biết, trong quá trình thực hành lâm sàng của ông, những trẻ nhỏ theo cách ăn GAPS thường sẽ có sự phát triển vượt bậc.
“Rối loạn hệ khuẩn ruột dường như đang gia tăng và xuất hiện nhiều hơn ở những người trẻ. Thực phẩm thời nay đã biến chất. Rất nhiều thực phẩm bị biến đổi gene … điều đó có nghĩa là thực phẩm bị nhiễm thuốc trừ sâu nhiều hơn.” Ông Nikogosian nói thêm.
Cách ăn GAPS có hiệu quả như thế nào?
Cách ăn GAPS là một kế hoạch gồm sáu bước nhằm sửa chữa và tái tạo niêm mạc ruột bị tổn thương một cách chậm rãi và ổn định, giúp [điều trị] các tình trạng tự miễn dịch, tiêu hóa, và thần kinh.
Liệu trình này dựa trên các cách ăn truyền thống trên khắp thế giới. Thời nay, cách ăn GAPS được dùng để làm dịu chứng viêm bằng cách loại bỏ các tác nhân gây bệnh từ thực phẩm, hỗ trợ giải độc và cung cấp chất dinh dưỡng sạch trong các giai đoạn cơ thể có thể dung nạp các món ăn nấu tại nhà từ các nguyên liệu tươi. Mục đích chính của cách ăn này là sửa chữa hàng rào biểu mô ruột bị tổn thương, gọi là “rò rỉ ruột” – hội chứng làm cho vi khuẩn và độc tố di chuyển ra khỏi ruột và vào cơ thể, xâm nhập vào máu và góp phần gây bệnh. [Bằng chứng] nghiên cứu đã liên kết nhiều bệnh tự miễn dịch với chứng loạn khuẩn.
Bà Campbell-McBride lần đầu tiên phát triển khái niệm GAPS khi đang đối phó với chứng tự kỷ trong gia đình mình. Cuốn sách của bà đã được dịch sang 26 thứ tiếng. Bà huấn luyện các học viên trên khắp thế giới thực hiện cách ăn này một cách chính xác cho các bệnh nhân của họ. Quỹ Khoa học GAPS cũng được thành lập để gây quỹ nhằm thực hiện các nghiên cứu khoa học và công bố trên các tạp chí bình duyệt.
Nhiều người cố gắng khắc phục chứng rối loạn hệ khuẩn ruột sau khi đọc những lời khuyên chung chung có thể cảm thấy tệ hơn và bỏ cuộc. Bà Campbell-McBride nói với The Epoch Times rằng đó là bởi vì cơ thể không dung nạp tốt với những thay đổi nhanh chóng. Chẳng hạn, việc thêm quá nhiều chất xơ có thể làm rối loạn cơ thể. Chất xơ là nguồn prebiotic cho lợi khuẩn hay probiotic. Không giống như các khuyến nghị chung chung thường có vẻ hợp lý nhưng không mấy hiệu quả, cách ăn GAPS được thiết kế một cách chiến lược để khắc phục tổn thương đường ruột, đồng thời giáo dục và trao cho bệnh nhân quyền chủ động.
Bà Campbell-McBride nói: “Bạn có thể dần dần làm quen với liệu trình này. Bạn phải cẩn thận với các loại rau lên men, đặc biệt là đối với những người chưa từng ăn loại rau này trước đây.”
Cách ăn GAPS hiệu quả đối với những ai
Liệu trình GAPS có thể là một phương pháp ăn uống dành cho mọi người và cô Yeo cho biết việc hiểu các nguyên tắc đằng sau và thậm chí kết hợp một số yếu tố của cách ăn này sẽ tốt hơn so với cách ăn tiêu chuẩn của Mỹ.
Cô Yeo, người từng là huấn luyện viên GAPS, cho biết: “Chỉ cần từ bỏ các thực phẩm đã qua chế biến và nấu ăn từ nguyên liệu ban đầu, vốn rẻ hơn nhiều, đã tạo ra sự khác biệt lớn cho mọi người. Tôi là một người được ăn cả ngã về không, vì vậy tôi đã ngay lập tức thực hiện mà không do dự.”
Những người bị dị ứng và nhạy cảm với thức ăn có thể đã bị rò rỉ ruột. Những người bị rối loạn tiêu hóa khác có thể không nhận ra rằng họ đang phản ứng với các loại thực phẩm cho đến khi họ không ăn chúng trong một thời gian. Cô Yeo nghĩ đến chứng rối loạn hệ khuẩn ruột vì cô phải uống Benadryl mỗi khi ăn phô mai, và tất cả các loại sữa đều khiến cô ấy cảm thấy uể oải.
Mặc dù các loại thực phẩm như ngũ cốc và khoai tây thường không được khuyến nghị trong cách ăn GAPS đầy đủ, nhưng vẫn được uống sữa, trong đó ưu tiên sữa tươi hơn. Cách ăn này không chỉ là một danh sách các loại thực phẩm có thể và không thể ăn. Nó nhấn mạnh đến việc trồng hoặc mua các loại thực phẩm hữu cơ và lâu hư, chế biến theo cách truyền thống và đôi khi bằng thiết bị đặc biệt, và ăn một cách có suy xét.
Cô Yeo nói: “Có cả một cộng đồng những người đang chuyển đến nơi hẻo lánh để trở thành người sở hữu vườn tược vì lý do này.”
Ông Nikogosian đồng ý rằng cách ăn này khó thực hiện hơn ở các khu vực đô thị, nơi hiếm khi tiếp cận trực tiếp đến các trang trại. Ông nói: “Có nhiều lúc bệnh nhân cảm thấy khó hiểu về một số chi tiết của cách ăn này. [Nó đòi hỏi] bạn phải kiên nhẫn một chút.”
Cô Yeo cho biết, một số người thậm chí còn tham gia các khóa nghỉ dưỡng GAPS nơi có người nấu ăn cho các giai đoạn đầu của cách ăn này. Những người khác đã thay đổi công việc hoặc nhà ở vì lý do căng thẳng và độc tố [là các yếu tố] góp phần gây ra tổn thương đường ruột.
Cô ấy nói: “Cuối cùng thì việc trả tiền cho hiệu thuốc đắt hơn rất nhiều so với cho người nông dân.”
Thông thường, những người quan tâm cách ăn GAPS là những người không còn lựa chọn nào khác, như cha mẹ của những đứa trẻ có vấn đề sức khỏe trầm trọng không còn phương pháp cứu chữa và những người bị bệnh kinh niên “không thể chữa khỏi”. Bà Campbell-McBride cho biết các bệnh nhân của bà đã cho bà thấy những gì là có thể.
Bà Campbell-McBride chia sẻ: “Không có một căn bệnh nào không đáp ứng với liệu trình này vì mọi căn bệnh kinh niên đều bắt đầu từ đường ruột. Cơ thể con người là [nơi ở của] một cộng đồng vi khuẩn—trong cơ thể có lượng vi khuẩn lớn hơn nhiều so với số lượng tế bào. Thực phẩm là liều thuốc số một vì có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến bất kỳ cộng đồng vi sinh vật nào trong tự nhiên.”
Ngay cả bệnh ung thư cũng đáp ứng với cách ăn GAPS. Học viên GAPS được chứng nhận là cô Meme Grant đã chữa lành cho chồng mình khỏi căn bệnh ung thư hắc tố. Cô đã mô tả việc này trong cuốn sách của mình “How We Beat Cancer the Natural Way” (Tạm dịch: Làm thế nào chúng ta đánh bại ung thư theo cách tự nhiên.)
“Mọi người đều cải thiện ở một mức độ nhất định. Nó phụ thuộc vào mức độ cố gắng mà một người sẵn sàng dành cho sức khỏe của họ,” bà Campbell-McBride nói. “Có những điều kỳ diệu xảy ra mỗi ngày.”
Các vấn đề nan giải của GAPS
Phần lớn liệu trình này có thể được tìm thấy trên trực tuyến, nhưng làm việc với một học viên hoặc huấn luyện viên có thể giúp điều chỉnh và chịu trách nhiệm với bạn. Sách GAPS sẽ cung cấp những giải thích đầy đủ.
Cách ăn GAPS bao gồm khoảng 85% thịt (gồm cả nội tạng), cá, nước dùng, trứng, rau và sữa lên men nếu có thể dung nạp. Các món nướng sử dụng hạt, bột hạt và trái cây ở mức độ vừa phải. Có sách, mẹo, công thức nấu ăn và quy trình dành cho người không dung nạp sữa, cách ăn keto, thuần chay và những trường hợp khác.
Danh sách thực phẩm được khuyến nghị rất phong phú, nhưng danh sách thực phẩm bị hạn chế thì dài hơn nhiều. Một số gợi ý để áp dụng cách ăn GAPS đầy đủ là:
- Tránh tất cả các loại ngũ cốc, đường, khoai tây, củ cải vàng, khoai mỡ, và khoai lang.
- Các loại thực phẩm tốt nhất là trứng, thịt, nước dùng, cá, động vật có vỏ, rau củ quả tươi, quả hạch, hạt, tỏi, và dầu ô liu.
- Tránh thịt hun khói, đóng hộp và chế biến sẵn.
- Cá và động vật có vỏ tươi hoặc đông lạnh từ các nguồn đánh bắt tự nhiên.
- Mỗi bữa ăn nên có rau củ mang tính kiềm và thịt hoặc cá, những chất tích tụ dưới dạng acid trong cơ thể, để cân bằng độ pH.
- Nấu ăn với mỡ động vật, dầu dừa hoặc bơ ghee.
- Dầu thực vật nên được ép lạnh, hữu cơ và ăn sống.
- Nên hạn chế ăn bánh ngọt và trái cây giữa các bữa ăn.
- Tránh tất cả các loại thực phẩm chế biến, đóng gói, tất cả các thành phần nhân tạo và chất bảo quản.
- Không cho thức ăn vào lò vi sóng.
Cách ăn GAPS khởi đầu bắt đầu với thịt hoặc cá tự làm, giúp nhanh chóng tái tạo các tế bào trong niêm mạc ruột và có tác dụng làm dịu chứng viêm. Một lượng rất nhỏ thực phẩm probiotic được dần dần đưa vào trong các món súp. Trong giai đoạn hai, sẽ bổ sung lòng đỏ trứng hữu cơ sống, cùng với các món hầm, thịt hầm, nhiều thực phẩm probiotic và bơ ghee.
Nhiều loại thực phẩm khác nhau được thêm vào trong từng giai đoạn cho đến khi đạt đến giai đoạn thứ sáu, lúc này có thể kết hợp táo, các loại trái cây và đồ nướng khác. Các phản ứng và quá trình tiêu hóa được theo dõi cẩn thận qua từng giai đoạn trước khi tiếp tục.
Chìa khoá là sự chuẩn bị
Rào cản lớn nhất khi áp dụng GAPS không phải là bản thân thực phẩm, mà là do tư duy và sự thiếu chuẩn bị trước khi bắt đầu quy trình.
Cô Jennifer Scribner thích giúp đỡ khách hàng của mình trong vấn đề này. Là một bác sĩ trị liệu dinh dưỡng chức năng được chứng nhận GAPS, cô đã viết cuốn sách “From Mac and Cheese to Veggies” (Tạm dịch: Từ Mac và phô mai đến rau củ) và một tập san chuyên về GAPS.
“Tôi muốn mọi người dành nhiều thời gian hơn để lập kế hoạch, chuẩn bị, và sau đó biết rằng họ đã sẵn sàng,” cô nói. Viết nhật ký giúp họ hiểu cảm giác của mình khi ghi lại việc ăn uống, các triệu chứng và thậm chí cả việc đi tiêu. Họ xem lại quá trình này 30 ngày một lần và xem có các triệu chứng như đau đầu thường xuyên hoặc các vấn đề về da. Họ cũng ghi lại những lần tắm thải độc và cảm giác sau đó.
Cô nói: “Họ bắt đầu nghiêm túc hơn vì họ nhìn thấy những manh mối hoặc phương hướng. Sau đó, dù chưa thể hoàn toàn áp dụng cách ăn GAPS, họ thực sự có thể tiếp tục với nhiều quyết tâm hơn cho những gì hữu ích.”
Cô Scribner thử thách các khách hàng của mình suy nghĩ trước về cách họ sẽ giải quyết việc [tìm kiếm] lớp học cho các con, nhà hàng cho cả gia đình, các hoạt động xã hội, những phút yếu lòng và làm thế nào biết được liệu quy trình có hiệu quả hay không.
Cô Scribner nói: “Đừng tỏ ra không quan tâm và xem đó là những gì thuộc về mặt tinh thần… nhiều người trong chúng ta bị ốm vì không nói rõ sở thích của mình.”
Thay vì cảm thấy thói quen ăn uống của họ thật khó chịu, khách hàng của cô nhìn nhận theo hướng ngược lại và cảm thấy có thể chủ động chọn đồ ăn khi cần, đưa ra quyết định về địa điểm ăn uống để có thể chọn các nhà hàng từ nông trại đến bàn ăn và gặp gỡ bạn bè ngay cả khi họ chỉ gọi trà thảo dược.
Cô Scribner nói: “Rất nhiều người trong chúng ta muốn bào chữa cho những lựa chọn của mình qua sự tán thành của người khác. Bạn phải có lý do của riêng mình ngay cả khi người khác không hiểu điều đó.”
Áp dụng liệu trình GAPS vào thực tế
Mặc dù thuốc có thể giúp thuyên giảm rất nhiều bệnh như vậy, nhưng nó chỉ che dấu các triệu chứng mà không giải quyết các vấn đề gốc rễ. Cách ăn GAPS không phải là một giải pháp khắc phục nhanh chóng. Đó là lý do cô Scribner nói rằng cách ăn này có thể vẫn ít được biết đến ngay cả sau hai thập niên.
Tại phòng khám của mình, ông Nikogosian đẩy nhanh quá trình [hồi phục] bằng cách kê toa liều lượng lớn các loại thảo mộc, sử dụng chiết xuất từ dừa, sữa non và cho bệnh nhân dùng các loại probiotic và prebiotic có bán trên thị trường.
Ông nói, “GAPS là một trong những phương thức chúng tôi sử dụng để chữa lành đường ruột. Cuối cùng, GAPS có thể có tác dụng, nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn. Chúng tôi đang thực hiện cách ăn GAPS từ nhiều góc độ hơn, và cách ăn GAPS bổ sung rất tốt cho những gì chúng tôi làm.”
Ông cũng cho biết, giống như những người thực hành GAPS đã làm, rằng thức ăn không phải là lý do duy nhất dẫn đến chứng rối loạn hệ khuẩn ruột. Đó chỉ là lý do chính. Những thứ khác cần xem xét là các sản phẩm độc hại được dùng trên cơ thể và trong nhà, làm việc quá sức, căng thẳng, và thiếu ngủ.
Cô Yeo cũng khuyên bạn nên đi chân trần ra ngoài, đón nhiều ánh sáng mặt trời và hòa mình vào thiên nhiên. Bên cạnh việc chữa lành bệnh đường ruột, cô cho biết cách ăn GAPS đã hàn gắn 8 lỗ sâu răng có từ trước khi bắt đầu quy trình.
“Bây giờ tôi ăn tất cả những thứ mà trước đây tôi không thể ăn, và tôi cảm thấy thật tuyệt. Tôi nghĩ điều đó mới thực sự quan trọng,” cô nói.
Minh Thư biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
