Hoa hồng là loài hoa khá mong manh.
Ý tôi là, những đóa hoa nở rộ.
Bản thân cây hồng rất tráng kiện, là những ngôi sao ít phải chăm sóc của vườn hoa, các chuyên gia trồng hoa hồng còn hứa hẹn rằng bất cứ ai cũng có thể trồng một vườn hoa hồng nở rộ và thưởng hoa, tại bất cứ đâu ở Hoa Kỳ. Tuy rằng có một số điều lưu ý (lát nữa chúng tôi sẽ nói thêm về chúng) nhưng không có gì quá khó khăn.
Thuật ngữ để gọi chuyên gia về hoa hồng là “rosarian,” và họ dành rất nhiều thời gian để bác bỏ quan niệm cũ rằng hoa hồng là loài hoa thất thường và không cho kết quả mỹ mãn trừ phi bạn “nâng như trứng, hứng như hoa.”
“Tôi không dạy về hoa hồng,” cố vấn làm vườn hoa hồng Paul Zimmerman nói nửa thật nửa đùa. “Tôi khiến bạn quên những gì đã học trước đó. Phần lớn thông tin ngoài kia đều lỗi thời và không đúng — chẳng hạn như, không cần tỉa cây quá mức hoặc sử dụng thuốc trừ sâu thường xuyên.”
Là chủ sở hữu nông trại kiêm nhà giáo dục làm vườn ở South Carolina, ông Zimmerman đã chuyển nghề từ một diễn viên hài độc thoại Hollywood kiêm nhà biên kịch (nghiêm túc đấy) sang một chuyên gia về hoa hồng. Ông vận dụng kinh nghiệm của mình, trong đó có một thập niên làm cố vấn vườn hoa hồng cho khu Biltmore Estate ở North Carolina.
“Hoa hồng chỉ là một loài thực vật. Nó không phải là sinh vật bí ẩn gì đó đã đáp xuống khu vườn của bạn từ không gian vũ trụ, cần được chăm sóc cẩn thận,” ông chia sẻ.
Bà Diane Sommers, chủ tịch Hiệp hội Hoa hồng Mỹ quốc có trụ sở tại Wisconsin, sở hữu 250 bụi hồng trong khu vườn của riêng mình. Bà cho biết, ban đầu bà cũng tưởng rằng trồng hoa hồng là một thử thách lớn.
“Nhưng thế giới hoa hồng đã thay đổi rất nhiều — trong 20 năm qua, những chuyên gia ươm giống đã và đang giới thiệu thêm nhiều giống hoa dễ trồng, có khả năng kháng bệnh,” bà nói. “Các giống hoa mới rất tuyệt. Tôi không hiểu tại sao mọi người lại không trồng chúng.”
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn chỉ cần đào một cái hố, thả xuống một bụi cây rễ trần mà bạn đã mua với giá 2.99 USD ở bãi đậu xe của một cửa hàng bán lẻ big-box trong đợt thanh lý hàng vào tháng Bảy, rồi đứng sang một bên, và mong chờ “trái ngọt” trong khi bạn bỏ mặc nó. Cây nào trong vườn cũng vậy.
Những người trồng hoa hồng còn nên ghi nhớ một nguyên lý rằng tất cả công việc làm vườn đều mang tính địa phương: Quy trình chăm sóc [cây] thường niên ở Minnesota, nơi có mùa thu vào tháng Chín và mùa đông có thể bắt đầu gần cuối tháng Mười, khá khác biệt so với miền nam Arizona. Ở Phoenix, chuyên gia về hoa hồng Geraldine Mahoney lưu ý rằng, các vườn hoa hồng trải qua hai mùa ngủ thay vì một mùa như bình thường. Hoa hồng ở trạng thái ngủ tạm thời vào đỉnh điểm của mùa hè, từ giữa tháng Sáu đến đầu tháng Chín, rồi lại [ngủ] từ tháng Mười Hai suốt đến tháng Hai.
Tính mùa vụ theo địa phương chỉ là một trong những lời khuyên hữu ích mà các chuyên gia về hoa hồng hiện đại muốn những người làm vườn tại gia biết, và bắt đầu từ ý tưởng cơ bản nhất: lựa chọn cây trồng.
Giống tốt tạo nên khu vườn đẹp
“Tôi rất khuyến khích mọi người mua những cây trồng trong chậu, chứ không phải cây giống rễ trần,” bà Sommers chia sẻ. “Như thế bạn có thể biết được bạn đang mua gì.” Hoa hồng trong chậu còn có thể được trồng tại bất cứ thời điểm nào trong năm.
Bên cạnh đó, tiêu chí quan trọng nhất là lựa chọn cây hoa hồng có thể sinh trưởng tốt ở vùng bạn sống. Tất nhiên, những chuyên gia tại các vườn ươm bán lẻ có thể cho bạn lời khuyên, nhưng các chuyên gia về hoa hồng đều khuyên bạn nên liên lạc với hội trồng hoa hồng ở địa phương của mình — họ có mặt trên toàn quốc từ Anchorage cho đến Miami — để nhận những lời khuyên thiết thực và toàn diện về giống cây phát triển tốt nhất tại nơi bạn sinh sống (Vui lòng truy cập trang web Rose.org).
Bà Sommers còn khuyên rằng bạn nên mở rộng vốn hiểu biết về hoa hồng.
“Có rất nhiều giống hoa khác nhau,” bà nêu ra. Chẳng hạn như, các loài bà yêu thích gồm hoa hồng Veterans’ Honor, một giống hoa có hương thơm nhẹ, có thời gian nở hoa đặc biệt dài, phù hợp với hình tượng hồng trà cổ điển; còn có hoa hồng Olivia, một giống hồng bụi Anh quốc sum sê có màu hồng oải hương của chuyên gia ươm giống nổi tiếng David Austin.
Bà Mahoney, người sở hữu khu vườn trồng 120 bụi cây ở Phoenix, nơi có khí hậu khác biệt nhất so với Wisconsin trong số các tiểu bang thuộc Lower 48 (48 tiểu bang Hoa Kỳ kề cận nhau), rất thích hoa hồng Moonlight Magic, một giống hoa thơm phức có màu oải hương, và hoa hồng Ouida, một giống hoa có màu hồng phấn hiếm thấy từ San Diego.
Ông Ben Hanna, chủ sở hữu nông trại Heirloom Roses ở thành phố St. Paul, tiểu bang Oregon — chuyên trồng những cây rễ trần nguyên bản, chứ không phải cây ghép — rất thích hoa hồng Amazing Grace và White Gold.
Hiệp hội Hoa hồng Mỹ quốc đăng tải cuốn sách hướng dẫn dành cho những người mới trồng hoa hồng, có tựa đề là “Handbook for Selecting Roses” (Sổ Tay Hướng Dẫn Lựa Chọn Hoa Hồng), có thể tìm thấy tại trang web Rose.org.
Giữ rễ cây hoa hồng khô ráo
Bạn không thể mang ủng cao su cho rễ hoa hồng, nhưng chúng lại không thích bị ướt. Giải pháp là chuẩn bị hệ thống thoát nước phù hợp khi bạn đắp luống để trồng hoa. Nếu nền đất của bạn cứng (đất sét thường là thủ phạm), thì hoa hồng sẽ được ích lợi từ một lớp sỏi, lớp đất tơi xốp, hoặc lớp cát trữ dày 1 foot (~ 30 cm) hoặc dày hơn, nằm bên dưới lớp đất mặt đã được cải thiện nơi bạn trồng bụi hồng.
Chuyên gia trồng cây Danielle Dall’Armi Hahn ở vùng ven biển California của nông trại Rose Story đặt những cây hoa hồng mới dưới độ sâu 18 đến 24 inch (~ 45 đến 60 cm).
“Bảo đảm thoát nước là điều rất quan trọng,” bà nói.
Trồng hoa hồng dưới một hố đủ lớn để rễ cây mọc trải ra, trộn lẫn với phân compost. Tưới nước đầy đủ trong tháng đầu tiên.
Ngay khi được trồng, hoa hồng thích được tưới nước kỹ lưỡng và thường xuyên — nhưng chúng không phải rau củ, vì vậy hầu hết những người trồng cây đều tin rằng tưới mỗi tháng một lần là đủ.
Ở những khu vực rất nóng như khu vườn Arizona của bà Mahoney, vợ chồng bà sẽ trồng hoa hồng ở nơi có ánh nắng buổi sáng và bóng râm buổi chiều để tránh nóng. Vào mùa hè, họ dựng một mái che để giúp những cây hoa hồng của mình sống qua mùa nóng — “tương tự như cách mà những người trồng cây ở miền bắc che phủ hoa hồng của mình vào mùa đông,” bà Mahoney nói thêm.
Cung cấp dinh dưỡng cho đất
Nên bón loại phân hữu cơ đa dưỡng chất ít nhất mỗi năm hai lần, vào mùa xuân và mùa thu. Mặc dù vậy, những người trồng cây ở các khu vực có mùa đông khắc nghiệt nên hạn chế bón nitrogen vào mùa thu để tránh cây lớn nhanh nhưng lá yếu ớt, [dễ bị chết] khi thời tiết giá lạnh đến gần. Những người trồng cây muốn hoa nở nhiều thì hãy bón phân thường xuyên hơn, có thể là mỗi tháng một lần. Còn ở Phoenix, bà Mahoney giảm lượng phân bón khi cái nóng của mùa hè đến gần, để cây mới lớn không bị chết khô.
Ông Zimmerman bón hoa hồng của mình mỗi năm một lần bằng phân của ngựa được cho ăn cỏ linh lăng, một lớp phủ khiến độ màu mỡ của đất tăng dần trên tổng thể và có nhiều nitrogen từ cỏ linh lăng, một loài cây thuộc họ đậu.
“Đất khỏe, có sức sống cũng là nhân tố quan trọng như bất kỳ nhân tố nào khác để trồng hoa hồng thành công,” ông nói.
Cắt tỉa cẩn thận
Điều quan trọng nhất về việc cắt tỉa hàng năm (một chủ đề đầy gai góc) là gì? Đó là nghệ thuật, chứ không phải một môn khoa học.
“Bạn đừng sợ mắc sai sót. Cây vẫn sẽ mọc lại,” ông Zimmerman nói.
Nếu bạn muốn cành mọc dài và hoa nở lớn, hãy cắt tỉa nhiều hơn; còn nếu bạn muốn cây nở nhiều hoa và cành mọc ngắn hơn, thì cắt tỉa ít hơn. Ông Zimmerman cho biết, việc cắt tỉa chăm sóc nói chung bao gồm cắt bỏ tất cả những cành đã chết, gãy, yếu, hoặc bị bệnh, cũng như những cành cọ xát lên những nhánh khác.
“Sau đó, bạn chỉ cần cắt thấp xuống không dưới 12 inch (~ 30 cm), và không cao hơn 3 foot (~ 91 cm),” ông khuyên. “Ở những vùng có khí hậu lạnh, bạn có thể cắt thấp hơn để tránh cây bị khô cành sinh lý (dieback) — tôi đã từng thấy những cây hoa hồng bị cắt xuống còn 4 inch (~ 10 cm) mà mọc lại rất khỏe.”
Hầu hết những người trồng cây đều cắt tỉa vào cuối mùa hoa nở, và trước kỳ ngủ đông. Nhưng công việc này cũng có thể hoàn thành vào đầu mùa xuân.
Ông Hanna ở tiểu bang Oregon cắt tỉa cây mỗi năm hai lần.
“Tôi cắt những cây hoa hồng của mình thấp xuống còn 24 đến 36 inch (~ 60 đến 90 cm) trước đợt sương giá đầu tiên để tránh cây bị hư hại do những cơn gió mạnh vào mùa đông. Rồi đến mùa xuân — ở tiểu bang Oregon này, nghĩa là cuối tháng Hai — đó là thời điểm để chúng tôi cắt tỉa lần cuối, để tạo hình cây cho mùa hè.”
Giúp cây ngủ đông
Giống như nhiều loài thực vật ở vùng khí hậu ôn đới, hoa hồng cũng có giai đoạn ngủ — [đó là] mùa đông ở hầu hết các khu vực ở Hoa Kỳ, và cả mùa đông lẫn đỉnh điểm mùa hè ở các khu vực có mùa hè nóng nhất. Các chuyên gia về hoa hồng khuyên rằng bạn nên chuẩn bị để các bụi hồng ngủ đông, mặc dù một số người tin rằng chuẩn bị tối thiểu là được rồi. Ở Wisconsin, bà Sommers hầu như không làm gì ngoại trừ buộc các cây vào cọc để chúng không bị gió quất và bị gãy.
Ở các khu vực vườn phía bắc (khu vực USDA 6 trở lên), ông Hanna ở tiểu bang Oregon rất khuyến khích việc phủ đất (mulching) cho các bụi hồng vào mùa thu.
“Thêm một lớp phủ màu mỡ xung quanh gốc cây để bảo vệ hoa hồng không bị sương giá phá hoại và bảo vệ cây trong những tháng mùa đông lạnh giá là điều rất quan trọng. Vào mùa xuân, bạn có thể trải rộng lớp phủ xung quanh cây để diệt cỏ dại,” ông nói.
Nhưng tất cả chuyên gia về hoa hồng đều tán đồng việc sử dụng thuốc xịt ngủ đông làm từ vôi và lưu huỳnh (lime-sulfur) vào cuối mùa sẽ giúp chống lại căn bệnh khét tiếng nhất ở hoa hồng là bệnh đốm đen, một loại nấm mà tên của nó mô tả chính xác tác hại nó gây ra trên lá hoa hồng.
Kiên nhẫn với những mong đợi của bạn
Hoa hồng lộng lẫy, rất được yêu thích, đa dạng và yêu kiều như vậy, nhưng chúng cũng có một số hạn chế. Mặc dù có rất nhiều giống hoa phù hợp với mọi khu vườn, nhưng không có một giống nào thực sự có thể sinh trưởng tốt ở mọi nơi. Cây hồng bụi Knock Out nổi tiếng được giới thiệu vào năm 2000 được xem là giống hoa hồng phổ biến nhất trên lý thuyết, nhưng mặt khác một số người trồng cây cho rằng giống hoa hồng đó không có gì đặc sắc.
Ngoài ra, bất kể bạn trồng gì, thì các bó hoa hồng cũng không thể giữ được hơn một tuần, bất kể đó là loại nào hay bạn chăm sóc chúng đến thế nào.
Còn có một thành tựu mà chưa có người trồng hoa hồng nào từng đạt được, dẫu là chuyên gia. Đó là không có hoa hồng màu xanh lam, và có lẽ sẽ không bao giờ có — tất cả mọi nỗ lực gây giống đều đã thất bại.
