Nghiên cứu: Mức serotonin giảm ở bệnh nhân COVID kéo dài, có thể giải thích các triệu chứng sương mù não

Các nhà khoa học vẫn chưa khám phá ra cơ chế gây ra sương mù não ở bệnh nhân COVID kéo dài, nhưng một nghiên cứu mới có thể đưa các nhà nghiên cứu tiến gần hơn đến câu trả lời.

Một chất hóa học thiết yếu trong não chịu trách nhiệm truyền tải thông điệp giữa các tế bào thần kinh trong não và khắp cơ thể nhưng lại biến mất ở những bệnh nhân COVID kéo dài. Khám phá này có thể cung cấp manh mối quan trọng về nguyên nhân gây ra một trong những tác dụng phụ về thần kinh phổ biến của tình trạng hậu COVID.

Theo một nghiên cứu mới được công bố trên Tập san Cell (Tế bào) các nhà nghiên cứu của University of Pennsylvania nhận thấy chất dẫn truyền thần kinh serotonin giảm đáng kể ở những bệnh nhân COVID kéo dài. Mất serotonin dẫn đến trí nhớ bị xói mòn, khả năng tập trung bị cản trở và thay đổi tâm trạng như trầm cảm và lo lắng — hay còn gọi là “sương mù não.”

Sinh lý bệnh của sương mù não

Bằng cách lấy mẫu máu và phân của những người bị nhiễm COVID-19, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng virus tồn tại trong đường tiêu hóa trong nhiều tháng sau khi hết bệnh nhiễm trùng cấp tính. Việc xét nghiệm mẫu máu và phân của những bệnh nhân này cho phép các nhà nghiên cứu tìm ra cơ chế có thể giải thích tại sao tình trạng sương mù não vẫn tồn tại. Họ cho biết kết quả mang lại một lời giải thích sinh lý bệnh phức tạp.

Trong thí nghiệm, các nhà nghiên cứu đã theo dõi 1,540 bệnh nhân COVID kéo dài tại Penn Medicine ở Philadelphia, Pennsylvania và phân loại họ thành 8 nhóm nhỏ tùy thuộc vào các triệu chứng khiến họ phải nhập viện — một trong số đó là các triệu chứng nhận thức thần kinh. Sau đó, xét nghiệm máu được thực hiện trên 58 bệnh nhân, đại diện cho nhiều nhóm và có các triệu chứng dai dẳng từ 3 đến 22 tháng sau lần nhiễm bệnh đầu tiên. Sau đó, các nhà nghiên cứu so sánh nhóm này với 60 người bị nhiễm COVID-19 và 30 người đã hồi phục không có triệu chứng, so sánh sự khác biệt về chất chuyển hóa trong máu của họ.

Họ nhận thấy serotonin thấp hơn nhiều ở những bệnh nhân COVID kéo dài, dẫn đến kết luận rằng phân tử này là một yếu tố dự báo khả năng phục hồi sau COVID kéo dài.

Theo nghiên cứu này, sự sụt giảm nồng độ serotonin là do vật chất còn lại của virus không biến mất do có interferon. Interferon giao tiếp giữa các tế bào chống lại mầm bệnh — trong trường hợp này là COVID-19 — và đóng một vai trò thiết yếu trong khả năng miễn dịch bằng cách kích hoạt các tế bào tiêu diệt tự nhiên. Tế bào diệt tự nhiên tiêu diệt virus và tế bào bệnh, ngăn chặn sự lây lan.

Interferon gây suy giảm serotonin bằng cách giảm sự hấp thu tryptophan, tiền chất của serotonin. Serotonin cạn kiệt có thể khiến người ta dễ bị trầm cảm, hoảng loạn và hung hăng. Không có tryptophan — và do đó, không có serotonin — nhận thức sẽ bị suy giảm do một quá trình gọi là tín hiệu phế vị. Tín hiệu phế vị lưu thông các tín hiệu nội tiết tố cùng với các tín hiệu não từ các vùng não khác. Tín hiệu phế vị cũng đóng một vai trò quan trọng trong chuyển động của đường tiêu hóa và viêm toàn cơ thể.

Đồng tác giả cao cấp và trợ lý giáo sư về vi sinh học Christoph Thaiss cho biết trong một thông cáo báo chí, “COVID kéo dài khác nhau tùy theo từng bệnh nhân và chúng tôi không hiểu đầy đủ nguyên nhân gây ra sự khác biệt trong các triệu chứng. Nghiên cứu của chúng tôi mang đến cơ hội duy nhất để nghiên cứu sâu hơn nhằm xác định có bao nhiêu người bị COVID kéo dài chịu ảnh hưởng bởi con đường liên kết sự tồn tại của virus, sự thiếu hụt serotonin và rối loạn chức năng của dây thần kinh phế vị, đồng thời tìm ra các mục tiêu bổ sung cho phương pháp điều trị đối với các triệu chứng khác nhau mà bệnh nhân gặp phải.”

Những giải thích khác nhau đằng sau các triệu chứng

Hàng chục triệu chứng thể chất phổ biến từ nhẹ đến suy nhược. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), danh sách này bao gồm:

• Khó thở hoặc thở ngắn.

• Mệt mỏi.

• Các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn sau các hoạt động thể chất hoặc tinh thần (khó chịu sau gắng sức).

• Ho.

• Đau ngực hoặc đau bụng.

• Đau đầu.

• Tim đập nhanh hoặc đập mạnh (tim đập nhanh).

• Đau khớp hoặc cơ.

• Cảm giác kim châm.

• Bệnh tiêu chảy.

• Các vấn đề về giấc ngủ.

• Sốt.

• Chóng mặt khi đứng (choáng váng).

• Phát ban.

• Thay đổi mùi hoặc vị.

• Những thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ.

COVID kéo dài cũng có thể đi kèm với các vấn đề tâm lý dai dẳng, suy nhược không kém như lo lắng, trầm cảm và những thay đổi tâm trạng khác. Trong khi nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về những gì có thể gây ra sương mù não, các chuyên gia của University of California–San Francisco (UCSF) thuộc Khoa Tâm thần và Hành vi lại nói khác.

Các tác giả viết trong một bài viết đăng trên trang web Viện khoa học thần kinh Weill của UCSF: “Chúng tôi vẫn chưa biết nguyên nhân gây ra những triệu chứng khó chịu này, nhưng có ba khả năng. Đó có thể là kết quả của những tác động cụ thể của COVID-19 lên não, hệ thống miễn dịch hoặc các hệ cơ quan khác” hoặc “kết quả của chấn thương.”

Ngay cả việc nằm viện lâu dài trong phòng chăm sóc đặc biệt cũng có thể ảnh hưởng sâu sắc đến các vấn đề về nhận thức như kém tập trung và rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý (PTSD)—các triệu chứng đều liên quan đến sương mù não. Các chuyên gia UCSF viết: “Các triệu chứng tâm lý tiến triển liên tục có thể là kết quả của việc bệnh nhân tuyệt vọng gặp phải các vấn đề về hô hấp kéo dài hoặc mệt mỏi không hồi phục.”

Giải mã những bí ẩn của chứng COVID kéo dài

Dữ liệu từ Khảo sát phỏng vấn sức khỏe quốc gia của CDC cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình trạng COVID kéo dài hiện tại ở Hoa Kỳ, trình bày những thông tin sau:

• Tính đến năm 2022, gần 7% người trưởng thành ở Hoa Kỳ đã nhiễm bệnh COVID kéo dài.

• Phụ nữ có nhiều khả năng trải nghiệm hơn nam giới.

• Người lớn từ 35 đến 49 tuổi có nhiều khả năng bị bệnh COVID kéo dài hơn các nhóm tuổi khác.

Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra cách chữa trị cho bệnh COVID kéo dài. Tuy nhiên, theo các tác giả nghiên cứu của Đại học Pennsylvania, nghiên cứu của họ đã đưa cộng đồng khoa học tiến một bước gần hơn đến câu trả lời.