Quần áo của bạn có bị ngâm trong ‘hóa chất vĩnh cửu’?

Thuật ngữ ‘ăn diện’ đã mang một ý nghĩa hoàn toàn mới.

Các hóa chất nguy hiểm hiện nay phổ biến đến mức chúng có thể có mặt trong nguồn nước, thực phẩm và thậm chí—cả quần áo chúng ta đang mặc.

PFAS là gì?

PFAS là viết tắt của các chất perfluoroalkyl và polyfluoroalkyl – gần như không thể phát âm được – còn được gọi là “hóa chất vĩnh cửu.” Lý do chúng được gọi là “hóa chất vĩnh cửu” là vì chúng không bị “phân hủy” trong môi trường mà thay vào đó sẽ “tích tụ” hoặc tích lũy sinh học trong cá, động vật hoang dã và con người. PFAS đại diện cho một nhóm gồm hàng nghìn hóa chất nhân tạo được dùng trong một số ngành công nghiệp và có thể tìm thấy trong một số lượng lớn các sản phẩm gia dụng, từ thảm đến chỉ nha khoa.

PFAS là một nhóm hóa chất được dùng để làm lớp phủ và để sản xuất các sản phẩm chống nóng, dầu, vết bẩn, dầu mỡ và nước. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), lớp phủ này được ứng dụng trong nhiều loại sản phẩm bao gồm đồ nội thất, quần áo, chất kết dính, bao bì thực phẩm, bề mặt nấu ăn chống dính chịu nhiệt và phần cách điện của dây điện.

Các tính chất hóa học và vật lý độc đáo của PFAS trong việc chống dầu, nước, vết bẩn và đất, cũng như khả năng ổn định nhiệt và hóa học và giảm ma sát, có nhiều ứng dụng trong các ngành công nghiệp. Chúng bao gồm ngành công nghiệp hàng không vũ trụ, chất bán dẫn, điện tử, y tế, ô tô, xây dựng và hàng không, theo ghi nhận của Hội đồng Quản lý Công nghệ Liên bang (pdf).

Những vụ kiện

Bất chấp tính hữu dụng của PFAS trong ngành công nghiệp và trong vô số sản phẩm gia dụng, ngày càng có nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh việc gia tăng tiếp xúc với PFAS có liên quan đến vô số vấn đề sức khỏe. Với sự hiểu biết ngày càng tăng về rủi ro, người tiêu dùng đã chú ý và chống lại các công ty dùng chúng trong sản phẩm.

Gần đây, một loạt các vụ kiện tập thể chống lại các công ty và loại quần áo mà họ bán đã diễn ra. Các vụ kiện cho rằng các thương hiệu đang quảng cáo sai sự thật khi nói rằng sản phẩm của họ là “bền vững”, “tự nhiên” hoặc “lành mạnh” trong khi có chứa hàm lượng PFAS độc hại. Một vụ kiện chống lại REI (pdf) (Công ty Recreational Equipment), chủ yếu nhắm vào dòng sản phẩm áo mưa của hãng, đang được chuyển qua tòa án.

Theo Bloomberg Law, hơn 6,400 vụ kiện liên quan đến PFAS đã được đệ trình lên tòa án kể từ năm 2005 và con số này đang gia tăng, đặc biệt là trong hai năm qua, khi nhận thức về PFAS ngày càng tăng.

Trong một vụ kiện khác chống lại đồ lót nguyệt san tái sử dụng của Thinx (pdf), được phát hiện có chứa PFAS, công ty đã dàn xếp, đồng ý trả tới 5 triệu USD sau khi bị cáo buộc gian lận và có các hành vi lừa đảo khác. Đơn khiếu nại, được nộp vào tháng 05/2022, cho biết: “Thông qua chiến dịch quảng cáo thống nhất và rộng rãi trên toàn quốc, [Thinx] đã khiến người tiêu dùng tin rằng Đồ lót Thinx là lựa chọn an toàn, lành mạnh và bền vững cho phụ nữ và không có hóa chất độc hại.” Đơn khiếu nại tiếp tục, “Trên thực tế, Đồ lót Thinx có chứa các hóa chất độc hại… gây nguy hiểm cho cơ thể phụ nữ và môi trường.”

PFAS đã được tìm thấy trong nhiều loại quần áo — từ quần áo mặc ngoài trời như áo khoác và áo mưa, quần đi bộ đường dài và áo sơ mi — đến quần áo thể thao như quần tập yoga, quần legging và áo lót thể thao của các thương hiệu nổi tiếng như Lululemon, Gaiam, Old Navy, và Athleta. Nguồn ô nhiễm PFAS trong các loại quần áo này có xu hướng đến từ các phương pháp xử lý vải để có khả năng chống vết bẩn, chống nước, thấm ẩm và thấm mồ hôi—điều cần lưu ý trong lần tới khi bạn ra ngoài mua sắm dụng cụ tập yoga mới hoặc áo khoác cho một ngày mưa.

PFAS được tìm thấy trong hàng trăm sản phẩm tiêu dùng và quần áo được bán trên toàn quốc. Mặc dù những rủi ro sức khỏe liên quan đến việc mặc quần áo chứa PFAS vẫn chưa rõ ràng, nhưng hóa chất này có liên quan đến một loạt các tình trạng nghiêm trọng, từ cholesterol cao đến ung thư.

PFAS và sức khỏe con người

PFAS không phải là vấn đề mới và kể từ khi được phát minh vào những năm 1940, chúng đã tích tụ trong môi trường, chuỗi thức ăn và thật không may là cả trong cơ thể chúng ta. Theo CDC, PFAS hiện diện trong máu của gần như tất cả người Mỹ, chứng tỏ người dân Hoa Kỳ tiếp xúc rộng rãi với PFAS.

Ông Erik D. Olson, giám đốc chiến lược cao cấp về sức khỏe và thực phẩm của Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên (NRDC), cho biết PFAS nguy hiểm vì ba lý do quan trọng sau: “Thứ nhất, cấu trúc của PFAS có thể chống lại sự phân hủy của môi trường và cơ thể. Thứ hai, chúng di chuyển tương đối nhanh trong môi trường, làm cho sự ô nhiễm trở nên khó kiểm soát. Thứ ba, với một số PFAS, ngay cả mức độ phơi nhiễm cực thấp cũng có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe của chúng ta.”

Theo Quyền Được Biết của Hoa Kỳ, một nhóm điều tra về sức khỏe cộng đồng và các nghiên cứu đã cho thấy mối liên quan giữa việc phơi nhiễm PFAS với các vấn đề sức khỏe khác nhau, bao gồm:

• Bệnh ung thư
• Dị tật bẩm sinh
• Bệnh tiểu đường
• Cholesterol
• Hormone
• Tăng trưởng và phát triển của trẻ
• Béo phì
• Chức năng gan
• Chức năng thận
• Bệnh viêm ruột
• Các vấn đề về tuyến giáp
• Viêm loét đại tràng

PFAS và sức khỏe của trẻ em

Trẻ em đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi các hóa chất độc hại như PFAS vì cơ thể và bộ não của trẻ vẫn đang tăng trưởng và phát triển.

Một nghiên cứu được Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ công bố vào năm 2022 đã kiểm tra 72 sản phẩm dệt may dành cho trẻ em được bán trên thị trường tại các cửa hàng ở Hoa Kỳ và Canada với khả năng “chống vết bẩn”—nhiều sản phẩm trong số đó là đồng phục học sinh. Các nhà nghiên cứu nhằm mục đích đánh giá xem quần áo có tiếp xúc đáng kể với PFAS hay không và phát hiện thấy đồng phục học sinh có mức PFAS cao — tương đương với quần áo mặc ngoài trời — vốn có mức PFAS cao vì thường dễ bị ố và thấm nước.

Mức độ phơi nhiễm này đặc biệt nguy hiểm vì đồng phục học sinh được mặc trực tiếp trên da trong thời gian dài mỗi ngày–từ 8–10 giờ. Nghiên cứu cho rằng khoảng một phần tư trẻ em ở độ tuổi đi học của Canada và Hoa Kỳ có thể đang tiếp xúc với chất hóa học này.

Cách tránh PFAS

Mặc dù tồn tại khá phổ biến nhưng vẫn có nhiều cách để chúng ta có thể hạn chế tiếp xúc với PFAS, bắt đầu bằng việc hiểu được chúng thường có mặt ở đâu.

Một bài báo từ Quyền Được Biết của Hoa Kỳ trình bày chi tiết về mối lo ngại liên quan đến sức khỏe của PFAS và liệt kê các con đường tiếp xúc với PFAS được các nhà nghiên cứu xác định, đó là:

• Nước uống.
• Đất và nước tại hoặc gần các bãi chất thải.
• Bọt chữa cháy.
• Các cơ sở hoặc nhà máy hóa chất sản xuất hoặc dùng PFAS.
• Đồ ăn.
• Bao bì thực phẩm.
• Sản phẩm gia dụng.
• Sản phẩm chăm sóc cá nhân.

Một trong những cách tiếp xúc phổ biến nhất với PFAS là nguồn nước. Nhóm Công tác Môi trường, hay EWG, đã tạo ra cơ sở dữ liệu nước máy quốc gia, có thể tìm kiếm bằng mã zip. Nếu thành phố của bạn có mức ô nhiễm cao, hãy cân nhắc mua máy lọc nước để hạn chế tiếp xúc, đặc biệt nếu bạn có con nhỏ. Các chuyên gia cho biết bộ lọc thẩm thấu ngược được coi là một trong những loại tốt nhất. NSF, trước đây là Tổ chức Vệ sinh Quốc gia, có một danh sách các bộ lọc nước tốt nhất cho PFAS.

Trong một bản tin tháng 03, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) lần đầu tiên đề xuất Quy định về Nước uống Quốc gia với PFAS với sáu PFAS có mặt trong nước uống, nêu rõ rằng, nếu được thực hiện đầy đủ, quy tắc này sẽ “ngăn ngừa hàng nghìn ca tử vong và giảm hàng chục nghìn ca bệnh nghiêm trọng do PFAS gây ra.”

EWG cũng tạo một bản đồ quốc gia về ô nhiễm PFAS theo địa điểm, vì vậy bạn có thể xem mức độ phơi nhiễm của mình tại nơi bạn sinh sống.

Khi nói cụ thể về vấn đề quần áo, hãy lưu ý rằng quần áo ngoài trời và đồ thể thao có nguy cơ chứa PFAS cao hơn vì loại quần áo này có xu hướng chống nước, vết bẩn và mồ hôi. Rất nhiều quần áo trẻ em cũng có nhãn hứa hẹn rằng có khả năng chống ố và vết bẩn. Hãy đọc nhãn cẩn thận và nếu thứ gì đó được dán nhãn chống nước, vết bẩn hoặc mồ hôi, thì rất có thể chúng có chứa PFAS.

Bạn cũng có thể kiểm tra trang web của thương hiệu quần áo để xem liệu họ có đưa ra bất kỳ tuyên bố công khai nào về việc dùng PFAS hay quần áo của họ “không có PFAS” hay không. NRDC đã tạo một thẻ điểm PFAS để chấm điểm cho các thương hiệu may mặc khác nhau. PFAS Central, một dự án của Viện Chính sách Khoa học Xanh, cung cấp một danh sách hữu ích các thương hiệu và sản phẩm cung cấp thiết bị, quần áo ngoài trời không chứa PFAS và các sản phẩm khác.

Một trong những cách tốt nhất để tránh tiếp xúc với hóa chất vĩnh cửu này là giữ cho cuộc sống trở nên đơn giản. Đã có một thời trong quá khứ không xa khi chúng ta sống mà không có loại quần áo hứa hẹn sẽ làm bay mồ hôi trong lớp học yoga hoặc làm cho vết cà phê trên quần áo biến mất một cách kỳ diệu— và hậu quả của những “tiện ích” mới này đối với sức khỏe của chúng ta dường như là quá lớn.