Trí tuệ vĩnh hằng: Những nguyên tắc cuộc sống của ngài Thomas Jefferson

Vào những năm cuối đời, Thomas Jefferson thường viết một số lời khuyên dành cho thế hệ trẻ, trong đó có những bạn trẻ mà cha mẹ họ vì ngưỡng mộ Thomas Jefferson đã đặt tên theo tên gọi của ông.

Có một chàng trai trẻ có tên là Thomas Jefferson Smith. Cha của cậu đã viết thư cho vị cựu tổng thống lớn tuổi này, với mong muốn rằng ông sẽ đưa ra một số lời khuyên cuộc sống cho con trai mình. 

Và ông đã viết những điều có sức ảnh hưởng mạnh mẽ như sau:

“Người cha đầy tình yêu thương và tuyệt vời của cháu đã nhờ ta viết cho cháu những điều có thể có tác động tích cực đến cuộc đời cháu, và ta, một người trùng tên với cháu, cảm thấy quan tâm đến điều đó… Hãy tôn kính Thượng Đế. Kính trọng và thương yêu cha mẹ. Yêu quý những người hàng xóm như yêu quý chính bản thân cháu, và hãy yêu tổ quốc hơn cả bản thân cháu. Hãy công chính và trung thực. Đừng than thân trách phận. Nhờ đó, cuộc sống của cháu sẽ là một hành trình đến với niềm vui sướng khôn tả và một hạnh phúc vững bền.”

Hãy tôn kính Thượng Đế và cha mẹ, tuân theo Nguyên tắc Vàng (Hãy đối xử với người khác theo cách bạn muốn được đối xử), yêu tổ quốc hơn chính bản thân, và đừng than thân trách phận. Đây là con đường dẫn đến cuộc sống vĩnh hằng.

Trong bức thư này, ngài Jefferson đưa ra cho chàng trai trẻ một bộ những lời khuyên thiết thực, đáng để suy ngẫm. Ông gọi đó là “Mười nguyên tắc chiêm nghiệm trong cuộc sống” phỏng theo Mười Điều Răn trong Kinh Thánh (the “Decalogue”).

Những nguyên tắc đó (cùng với một số lời bình luận) như sau.

1. Việc hôm nay chớ để ngày mai

Chắc chắn đây là một tính xấu mà nhiều người trong chúng ta phải vật lộn với nó – thông thường thì nó liên quan đến những thứ như sự lười biếng (theo cách tệ nhất), hay sự trì hoãn (theo cách nhẹ nhàng nhất). Ngài Jefferson nói rõ là bất kỳ điều gì mà ta biết rằng cần phải làm, thì ta nên hoàn thành nó với nỗ lực tối đa trong khả năng hiện tại của mình. Luôn hoàn thành tốt những công việc hằng ngày của chúng ta chính là một trong những cách tốt nhất để tránh sự căng thẳng kéo dài do việc trì hoãn gây ra.

2. Đừng làm phiền người khác những việc bạn có thể tự làm 

Đối với nhiều người hiện đại, điều này nghe có vẻ hơi khắc nghiệt, như thể ngài Jefferson đang khuyên chúng ta không nên tìm kiếm sự giúp đỡ. Nhưng đó là một hiểu lầm. Trên thực tế, ngài Jefferson khuyên rằng trước tiên hãy xem xét những gì chúng ta có thể tự làm, nên tự thân vận động cho đến khi không thể tự làm được thì mới đi tìm kiếm sự trợ giúp. Từ cuộc sống của bản thân tôi, và từ những chiêm nghiệm của tôi về cuộc sống của nhiều người khác, tôi nhận ra rằng cảm giác “đạt được thành tựu” là vô cùng quan trọng và cần thiết để có một nhận thức cá nhân lành mạnh. Chúng ta có nhiều khả năng giải quyết những thách thức trong cuộc sống hơn sau khi phát triển sự tự tin mạnh mẽ vào bản thân – một sự tự tin đủ vững chắc để thỉnh cầu sự giúp đỡ khi cần thiết.

3. Đừng tiêu xài lãng phí khi chưa kiếm được tiền.

Tuyệt vời, điều này thật là đúng lúc! Người Mỹ nổi tiếng là ngập trong nợ nần, chính phủ của chúng ta cũng vậy. Trên thực tế, không có đối tượng nào trong lịch sử thế giới lại nợ nần chồng chất như chính phủ liên bang Hoa Kỳ. Tương tự như vậy, xu hướng tiết kiệm tiền của người Mỹ có tỷ lệ thấp hơn nhiều so với (ví dụ như) người Đức, Trung Quốc và Hàn Quốc. Thói quen này không chỉ cản trở việc tận hưởng những thứ đôi khi chúng ta muốn, mà còn có nghĩa là chúng ta ít linh động hơn trong cơn khủng hoảng [kinh tế]. Nhiều người tiêu nhiều tiền hơn những gì họ có, và không đánh giá đúng mức độ mà chúng ta có thể tiết chế những ham muốn của mình và hài lòng với những gì mà mình đang có. Lời khuyên của ngài Jefferson để khắc phục tính xấu này là: chỉ tiêu xài số tiền mà bạn đang có.

4. Đừng tốn tiền mua những thứ rẻ mà bạn vốn không cần. 

Ngài Jefferson muốn nói rằng “muốn” không có nghĩa là “ham muốn”, và thực tế cần xác định là cái gì “thiếu”. Ở đây, ngài Jefferson đề cập đến những thứ chúng ta không cần đến. Do vậy, lời khuyên của ông là nếu không thiếu thứ gì, chúng ta không nên mua nhiều hơn chỉ vì nó rẻ.

5. Cái giá của việc kiêu ngạo đắt hơn cả sự đói khát và giá lạnh.

Có một câu châm ngôn nổi tiếng trong Kinh Thánh: “Ngạo mạn dẫn đến sự sa ngã.” Trong Kinh Thánh, sự ngạo mạn đã khiến Lucifer (“Người mang ánh sáng”), vị thiên thần vĩ đại nhất của Đức Chúa Trời đã sa ngã và sau đó trở thành Satan (“Kẻ thù nghịch”). Nó cũng khiến Adam và Eva sa ngã, điều gây nên tai họa cho loài người. Đó là lý do tại sao trong Cơ Đốc Giáo và nhiều tôn giáo truyền thống khác rất coi trọng sự khiêm tốn.

Sự khiêm tốn không phải là hạ thấp bản thân, mà là đánh giá đúng bản thân mình – hiểu rõ những điểm mạnh và điểm yếu của chính mình. Hiểu rằng chúng ta là những tạo vật [của Sáng Thế Chủ], chứ không phải là Ngài. Hiểu được rằng những điều chúng ta biết là hữu hạn, còn rất nhiều điều chúng ta chưa biết. Sự khiêm tốn mở ra một thế giới giác ngộ và thăng hoa đạo đức – sự kiêu ngạo khiến mọi thứ trong cuộc sống của chúng ta phụ thuộc vào những điều nhỏ bé nhất: chính bản thân chúng ta.

6. Không bao giờ hối hận vì đã ăn quá ít

Bạn có thấy vòng eo của người Mỹ gần đây không? Điều đó đủ để nói lên tất cả.

7. Không có gì là phiền phức nếu bạn nguyện ý làm

Tôi nghĩ nguyên tắc này đi đôi với lời khuyên trước của ngài Jefferson “Đừng than thân trách phận.” Chấp nhận thực tế, bất kể nó khó chịu đựng thế nào, chính là một trong những bước đầu tiên để giải quyết vấn đề một cách lý trí. Nếu xem mỗi hoàn cảnh – đặc biệt với khó nạn là một cơ hội để trưởng thành, thì thật sự không gì có thể ngăn chúng ta đề cao, và thậm chí chính những rắc rối đó cũng trở thành một con đường dẫn chúng ta đạt tới sự xuất sắc.

8. Bạn phải chịu đựng bao nhiêu đau khổ vì những điều xấu chưa từng xảy đến

Điều này dành cho những người hay lo lắng (bao gồm cả bản thân tôi). Thường xuyên suy ngẫm về tất cả những điều mà ta đã lo lắng có thể xảy ra nhưng chúng đã không xảy ra. Hoặc suy ngẫm về những điều không tốt đã xảy ra nhưng quan trọng nhất là cách chúng ta vượt qua chúng. Rồi bạn sẽ hiểu được chân lý trong lời khuyên của ngài Jefferson. 

9. Luôn tìm cách tốt nhất để giải quyết mọi thứ

Đối với bất kỳ mục tiêu nào, luôn có những cách đơn giản và phức tạp để đạt được nó. Hãy chọn cách đơn giản. Điều này không có nghĩa là không cần sự nỗ lực, đó chính là giảm thiểu tối đa những nỗ lực không cần thiết.

10. Nếu tức giận thì hãy đếm 10 trước khi nói, còn nếu bạn nổi cơn thịnh nộ thì hãy đếm đến 100.

Chúng ta đều hiểu cảm giác tức giận là như thế nào. Nhưng sau đó nhận ra rằng khi ta bình tĩnh mọi thứ thường không tệ như ta tưởng. Tuy nhiên, ngay cả khi chúng dường như rất tệ (hoặc tồi tệ hơn), thì bước đầu tiên cần thiết để tiếp cận vấn đề một cách lý trí chính là việc kiểm soát những cảm xúc của bản thân.

Tác giả Joshua Charles là cựu thành viên viết bài phát biểu tại Tòa Bạch Ốc cho cựu Phó Tổng thống Mike Pence, ông là nhà sử học, diễn giả và là tác giả của một số cuốn sách bán chạy số 1 trên Thời báo New York Times. Ông cũng là cố vấn lịch sử cho một số bộ phim tài liệu và xuất bản sách về các chủ đề khác nhau, từ Tổ phụ lập quốc, Israel, đến tác động của Kinh Thánh đối với nền văn minh nhân loại. Quý vị có thể theo dõi ông trên Twitter @JoshuaTCharles hoặc xem JoshuaTCharles.com.