Làn sóng mới phi toàn cầu hóa khiến nguy cơ xung đột cao hơn thời Chiến Tranh Lạnh

Pinnacle View Team

Hôm 14/05, Tổng thống (TT) Hoa Kỳ Joe Biden đã ban hành luật áp thuế đối với xe điện và pin lithium Trung Quốc. Trong một hành động tương quan, các nhà chức trách Âu Châu đã ám chỉ việc xem xét kỹ lưỡng các khoản trợ cấp liên quan đến các mặt hàng nhập cảng từ Trung Quốc trong các lĩnh vực này. Đáp lại, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc điều tra chống bán phá giá đối với xe nhập cảng từ Âu Châu và Hoa Kỳ. Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, cuộc thảo luận quan trọng trong hội nghị gần đây của các bộ trưởng tài chính G7 đã tập trung vào các hoạt động thương mại không công bằng và năng lực sản xuất dư thừa của Trung Quốc. Những diễn biến này cho thấy một cuộc chiến thương mại toàn cầu do phi toàn cầu hóa thúc đẩy đang diễn ra. Cuộc xung đột này sẽ diễn biến ra sao trong tương lai? 

Cuộc chiến thương mại Mỹ–Trung mới chính thức bắt đầu – bà Yellen tìm kiếm một mặt trận thống nhất

Trong buổi phỏng vấn gần đây trên chương trình “Diễn đàn Tinh anh” (Pinnacle View) của NTD, nhà sản xuất truyền hình độc lập Lý Quân (Li Jun) đã thảo luận về một cuộc chiến thương mại mới đang hình thành. Hoa Kỳ không thể tránh khỏi cuộc đối đầu này. Căng thẳng leo thang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc bắt nguồn từ thực tiễn lâu năm là Trung Cộng đã làm ngập thị trường Hoa Kỳ bằng hàng hóa dư thừa, đặc biệt ảnh hưởng đến ngành sản xuất của Hoa Kỳ trong gần hai thập niên. Việc tăng thuế quan của Hoa Kỳ gần đây chỉ đánh dấu giai đoạn đầu trong phản ứng của Mỹ. Một số thành viên Đảng Cộng Hòa đã chỉ trích TT Biden vì quá thận trọng trong cách tiếp cận, và ủng hộ việc áp dụng thuế quan đối với nhiều sản phẩm Trung Quốc hơn. Tuy nhiên, đợt tăng thuế quan này của Hoa Kỳ dự kiến ​​sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa trên nhiều quốc gia – đây là điều khiến Trung Cộng lo ngại nhất, do đó nhà cầm quyền này đang đáp trả.

Hôm 19/05, Bộ Thương mại Trung Quốc đã đáp trả bằng cách tiến hành điều tra một số sản phẩm nhựa kỹ thuật nhất định nhập cảng từ Hoa Kỳ, Liên minh Âu Châu (EU), Đài Loan, và Nhật Bản. Truyền thông Trung Quốc đang tập hợp sự ủng hộ và khoa trương về các biện pháp đối phó. Ngoài ra, hôm 21/05, Phòng Thương mại Trung Quốc tại EU cho biết Bắc Kinh đang có kế hoạch tăng thuế quan lên 25% đối với xe phân khối lớn nhập cảng. Hơn nữa, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã chính thức công bố các lệnh trừng phạt đối với 12 công ty công nghiệp quân sự Hoa Kỳ và 10 cá nhân thuộc ngành này – báo hiệu phản ứng tích cực của Trung Cộng trong xung đột thương mại này.

Ông Lý cũng đề cập đến những nỗ lực của Bộ trưởng Ngân khố Hoa Kỳ Janet Yellen trong hội nghị của các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương G7 – nơi bà kêu gọi lập trường nhất quán giữa các quốc gia G7 và các quốc gia khác bị ảnh hưởng từ hoạt động bán phá giá hàng dư thừa của Trung Quốc. Bà Yellen nhấn mạnh rằng việc chống bán phá giá không chỉ là vấn đề giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. EU đã khởi xướng các cuộc điều tra chống trợ cấp đối với xe điện nhập cảng từ Trung Quốc cách đây vài tháng và đã mở rộng điều tra đối với các sản phẩm năng lượng xanh của Trung Quốc như tuabin gió. Ngoài ra, Thủ tướng Đức Olaf Scholz, TT Pháp Emmanuel Macron, và Chủ tịch EU Ursula von der Leyen gần đây đã thảo luận với Trung Quốc về vấn đề này. Tuy nhiên, Âu Châu vẫn chưa biến lời nói thành hành động cụ thể. Tình trạng không chắc chắn đang bủa vây quyết tâm của Âu Châu do lợi ích kinh tế trong thương mại với Trung Quốc vẫn rất quan trọng đối với Đức và Pháp.

Ông Lý khẳng định: “EU nên thực hiện các biện pháp quyết đoán hơn vì so với Hoa Kỳ, khối này dễ bị tổn thương hơn trước việc bán phá giá hàng dư thừa.”

Hơn nữa, ông Lý lưu ý: “Nhật Bản là đồng minh trung thành của Hoa Kỳ. Trong lịch sử Nhật Bản đã từng áp dụng thuế quan để chống lại hành vi bán phá giá như vậy từ phía Trung Quốc. Năm 2008, Nhật Bản đã áp thuế cao đối với mangan dioxide điện phân của Trung Quốc và gần đây đã bắt đầu điều tra việc nhập cảng than chì. Giờ đây khi Hoa Kỳ đã có hành động, thì Nhật Bản được cho là sẽ theo sát.”

Sự phức tạp trong quan hệ Trung Quốc–EU

Ông Đỗ Văn (Du Wen) – học giả pháp lý người Hoa sống ở Âu Châu – đã chia sẻ những hiểu biết sâu sắc của mình trên chương trình “Diễn đàn Tinh anh”, nêu rõ những động lực phức tạp đang định hình mối quan hệ Trung Quốc–EU.

Ông Du nhận xét: “Mặc dù chủ tịch EU von der Leyen đã nêu rõ mối lo ngại chung với Hoa Kỳ về vấn đề Trung Quốc dư thừa năng lực sản xuất, nhưng vẫn có sự khác biệt đáng kể giữa các quốc gia Âu Châu trong cách giải quyết các vấn đề thương mại với Trung Quốc. Nguyên nhân do nhiều yếu tố khác nhau.”

Lợi ích kinh tế là yếu tố tạo ra sự khác biệt căn bản. Trên khắp Âu Châu, các quốc gia thể hiện mức độ phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế với Trung Quốc ở nhiều cấp độ khác nhau. Chẳng hạn, Đức là đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc ở Âu Châu, có các mối quan hệ thương mại và đầu tư đáng kể với Trung Quốc, điều này khiến Đức có xu hướng ưu tiên duy trì các mối quan hệ thương mại mạnh mẽ với Trung Quốc. Ngược lại, các quốc gia như Pháp và Ý ít phụ thuộc hơn vào Trung Quốc về mặt kinh tế, và họ có thể ủng hộ áp dụng lập trường cứng rắn hơn trong các tranh chấp thương mại.

Định hướng chính trị cũng đóng vai trò then chốt. Phổ hệ tư tưởng và định hướng chính sách đối ngoại của các đảng cầm quyền trên khắp các quốc gia Âu Châu ảnh hưởng đến cách tiếp cận của họ với Trung Quốc. Các đảng cánh tả thường nghiêng về hợp tác, trong khi phe cánh hữu có khuynh hướng thận trọng và phản kháng hơn. Còn các đảng trung dung thì tìm kiếm một cách tiếp cận trung lập, kết hợp giữa hợp tác và phản kháng. Hiện tại, các lãnh đạo như ông Macron và ông Scholz thuộc về các đảng trung hữu vốn nhấn mạnh liên minh với Hoa Kỳ, gần gũi hơn với Hoa Kỳ về các chính sách Trung Quốc.

Nhưng không chỉ là vậy, áp lực chính sách trong nước cũng làm phức tạp thêm vấn đề. Trong các xã hội dân chủ, tình cảm của công chúng và các câu chuyện trên truyền thông ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định của chính phủ. Truyền thông Âu Châu thường đưa ra những quan điểm chỉ trích Trung Quốc, gây áp lực buộc các chính phủ phải có lập trường cứng rắn hơn. Tuy nhiên, ở một số quốc gia, giới kinh doanh và tâm lý công chúng có thể ưu tiên lợi ích kinh tế trong thương mại với Trung Quốc hơn, từ đó ủng hộ việc tiếp tục hợp tác và khiến việc thiết lập chính sách chung trở nên phức tạp.

Ngoài ra, bối cảnh lịch sử và văn hóa cũng định hình cách tiếp cận chính sách đối ngoại. Ví dụ, đại diện của các quốc gia Đông Âu từng một thời theo chủ nghĩa cộng sản thường thể hiện lập trường cứng rắn chung đối với Trung Quốc do ảnh hưởng từ các di sản lịch sử. Đại diện của các quốc gia này đóng vai trò then chốt trong việc bác bỏ thỏa thuận đầu tư Trung Quốc–EU và thường xuyên là mục tiêu trừng phạt của Trung Quốc. Ngược lại, trong khi các quốc gia Bắc Âu như Thụy Điển ưu tiên nhân quyền và dân chủ, thì các quốc gia phía Nam như Hungary lại ưu tiên lợi ích kinh tế, thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc.

Cuối cùng, sự phối hợp nội bộ bên trong EU cũng đặt ra một thách thức. Ông Đỗ cho biết: “Với 27 quốc gia thành viên và mỗi quốc gia đều có những suy tính về kinh tế và chính trị riêng, thì việc đạt được sự đồng thuận về chính sách Trung Quốc quả là điều khó khăn.”

Bất chấp những trở ngại này, ông lưu ý rằng hiện nay đang có “sự đồng thuận ngày càng tăng bên trong Nghị viện Âu Châu về lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc, giúp giảm bớt áp lực cho những người ủng hộ các chính sách như vậy.”

Phi toàn cầu hóa đặt ra tình huống rủi ro hơn Chiến Tranh Lạnh

Bà Quách Quân (Guo Jun) –  tổng biên tập ấn bản Hồng Kông của The Epoch Times – nói trên chương trình “Diễn đàn Tinh anh” rằng Chủ tịch EU đã từng nêu vấn đề mất cân bằng thương mại và dư thừa năng lực sản xuất với lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình. “Bà khẳng định EU đang tìm kiếm các hành động chung để bảo đảm cạnh tranh công bằng trong thương mại toàn cầu, phù hợp với các lợi ích của Hoa Kỳ và EU.”

Theo Bloomberg, sản lượng pin của Trung Quốc vượt xa nhu cầu toàn cầu. Đến năm 2025, năng lực sản xuất pin của Trung Quốc sẽ vượt gấp ba lần nhu cầu toàn cầu. Tương tự, các nhà sản xuất xe hơi Trung Quốc có thể sản xuất 50 triệu xe, nhưng thị trường xe hơi trong nước của chính Trung Quốc chỉ có nhu cầu 23 triệu chiếc, nghĩa là nước này cần phải xuất cảng 27 triệu chiếc. Tình trạng dư thừa năng lực sản xuất như vậy là do chính quyền Trung Quốc trợ cấp hàng loạt nhằm mục đích đạt được sự thống lĩnh thị trường toàn cầu, gây lo ngại rộng rãi.

Bà Quách nhấn mạnh, do tiến trình phi toàn cầu hóa đang diễn ra, tình hình quốc tế hiện nay đang nguy hiểm hơn thời kỳ Chiến Tranh Lạnh. Thời kỳ hỗn loạn nhất của thế kỷ 20 là hai cuộc chiến tranh thế giới, dẫn đến cái chết của 100 triệu người. Thời kỳ đó đặc trưng bởi xu hướng phi toàn cầu hóa. Trước khi hai cuộc thế chiến nổ ra, thế kỷ 19 dưới thời Nữ hoàng Victoria đã chứng kiến ​​sự thống lĩnh toàn cầu của Vương quốc Anh, dẫn đến làn sóng toàn cầu hóa dựa trên hệ thống tài chính và quân sự của Anh quốc, với đồng bảng Anh là đơn vị tiền tệ chính.

“Nữ hoàng Victoria băng hà năm 1901. Khi đó, vị thế thống lĩnh về kinh tế và quân sự của Anh quốc dần dần lụi tàn, Đức và Hoa Kỳ bắt đầu vượt qua Anh quốc,” bà Quách nói. “Bối cảnh đó đánh dấu sự xuất hiện của một kỷ nguyên đa cực, kéo theo làn sóng phi toàn cầu hóa. Trong thời kỳ này, mỗi quốc gia đều hành động độc lập, dẫn đến xung đột leo thang. Kết quả là Đệ nhất Thế chiến cuối cùng đã nổ ra. Đệ nhị Thế chiến thực chất là sự tiếp nối của Đệ nhất Thế chiến.”

Bà Quách còn cho rằng một thế giới lưỡng cực đã tồn tại trong thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, với Hoa Kỳ là một cực và Liên Xô là cực kia. Ở giai đoạn này không có toàn cầu hóa thực sự vì một nửa lục địa Âu Châu và các nước lớn ở Á Châu như Trung Quốc và Ấn Độ không thuộc khối do Hoa Kỳ lãnh đạo. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất, khởi đầu một làn sóng toàn cầu hóa mới bắt đầu từ thời cựu TT Clinton vào những năm 1990 và đã diễn ra được hơn 30 năm. Giờ đây, khi sức mạnh của Hoa Kỳ bắt đầu suy giảm và các quốc gia khác như Trung Quốc đang trỗi dậy, thì thời kỳ phi toàn cầu hóa lần thứ hai dường như là không thể tránh khỏi. Tiến trình này mang lại nguy cơ xung đột toàn cầu cao hơn thời Chiến Tranh Lạnh, với cuộc chiến thương mại hiện nay đang báo hiệu sự khởi đầu của xung đột này.

“Pinnacle View”, một liên doanh giữa NTD và The Epoch Times, là một diễn đàn truyền hình cao cấp tập trung về chủ đề Trung Quốc. Chương trình quy tụ các chuyên gia từ khắp nơi trên thế giới để phân tích các vấn đề cấp bách, các xu hướng và đưa ra những hiểu biết sâu sắc về các vấn đề xã hội cũng như sự thật lịch sử.

Quan điểm trong bài viết này là ​​của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của The Epoch Times.