Đưa nghệ thuật trở lại với kiến trúc

Kiến trúc sư Richard Cameron chia sẻ hành trình quay về phong cách cổ điển trong kiến trúc 

NEW YORK — Khi kiến trúc sư Richard Cameron xuất hiện tại một cuộc họp với một cặp giấy đầy những bức vẽ tay, mọi người gần như sửng sốt với những bức vẽ. Chất lượng của các bản vẽ tay này quả là một sự kỳ diệu khi mà thế giới được thống trị bởi các hình ảnh kỹ thuật số và sản xuất đại trà.

“Trước hết và trên hết, kiến trúc là một ngành nghệ thuật, nhưng ngày nay, thật tai hại là nó đã trở thành một nghề không có giá trị cốt lõi. Nếu kiến trúc không phải là nghệ thuật thì nó chẳng là gì cả,” ông Cameron nói tại hãng thiết kế kiến trúc của ông, Atelier & Co. ở Williamsburg, Brooklyn.

Kiến trúc sư Cameron và ông Jason Grimes đã lập nên công ty Atelier & Co. vào năm 2009 với ý định đưa nghệ thuật trở lại trong kiến trúc. Họ cộng tác với các kiến trúc sư và nghệ nhân để thực hiện một loạt các dự án, từ nhà ở đến thương mại, đến các dự án nội thất và bảo tồn, chẳng hạn như dự án khôi phục Nhà Ga Penn về nguyên gốc như ông Charles McKim đã thiết kế.

Bất cứ ai nhìn vào bản vẽ của Atelier & Co. cũng cảm thấy trí tưởng tượng ngay lập tức được đánh thức. Ông Cameron giải thích rằng vẽ tay là cách gần gũi nhất để mô tả  một không gian thiết kế khi chưa trở thành hiện thực. Mỗi một ý tưởng sáng tạo đều có thể được minh họa chi tiết. Chắc chắn ở Atelier & Co. họ sử dụng các chương trình hỗ trợ thiết kế của máy điện toán (CAD), nhưng nó chỉ là một công cụ phục vụ cho các bản vẽ tay.

Bị lèo lái theo theo chủ nghĩa hiện đại

“Những thứ trường tồn luôn có lý lẽ và giá trị nghệ thuật bởi vì các kiến trúc sư được đào tạo như những họa sĩ giỏi,” ông Cameron giải thích về sự trường tồn theo thời gian của kiến trúc cổ điển.

Ông Cameron có được hiểu biết là nhờ vào những tích lũy trên thực tế. Kiến thức mà ông được học tại Đại Học Toronto hoàn toàn trái ngược với những gì ông đang làm bây giờ. Và ông đã học kỹ thuật vẽ và diễn họa của trường Mỹ thuật Beaux-Arts có từ thế kỷ 19.

Thủa ấu thơ, ông đã tiếp xúc với rất nhiều công trình kiến trúc mỹ lệ vì gia đình ông đã sinh sống tại nhiều nơi khác nhau của Âu Châu như: Oxford, Anh Quốc; Budapest, Hungary; và Pháp. Ông biết mình muốn trở thành một kiến trúc sư và yêu thích những tòa nhà truyền thống, nhưng ông nói, “Bạn được dạy một loại tư tưởng mà hiện nay không ai còn làm như vậy nữa.”

Ông hồi tưởng cách Chủ tịch Trường Kiến Trúc tại Đại học Toronto, ông Peter Prangnell, giảng dạy cho sinh viên bằng cách trình chiếu những trang thuyết trình mà như ông mô tả là “một kiểu giáo dục nhồi sọ.”

Ông Cameron nhớ lại cách ông Prangnell ca ngợi những tòa nhà mang tính biểu tượng của chủ nghĩa hiện đại như những tòa nhà của Le Corbusier. Ông Cameron nói: “Có lần, ông ấy đưa ra một loạt các bức ảnh chụp trục chính của cung điện Versailles, nơi tôi có những trải nghiệm khó quên lúc tôi còn bé. Ông ấy sẽ nói câu này, ‘Các bạn đã bao giờ thấy điều gì nhàm chán và dễ đoán hơn như thế này chưa.’ Tôi nhớ mình đã nghĩ, “Không, không đúng, đó là một trong những khoảnh khắc đáng kinh ngạc và ấn tượng nhất về kiến trúc mà tôi từng trải qua.”

Sau đó, ông Prangnell lại cho xem một bức ảnh Chatsworth House. “Đây mới là điểm kịch tính của buổi dạy, nó giống như chúng tôi phải cam kết phục tùng, và ông ấy nói, ‘Tôi muốn tất cả các bạn, tất cả các bạn trong phòng này hứa với tôi rằng, các bạn sẽ không bao giờ làm bất cứ thứ gì mà nhìn từ xa trông như thế này,’ nhưng tôi nhớ mình đã nghĩ, ‘Không, tôi sẽ không hứa điều đó, ông đang đùa à?! Đây là Chatsworth House. Tòa nhà tuyệt đẹp; đó là một trong những kiệt tác Baroque vĩ đại của thế giới!” ông Cameron chia sẻ.

Ông Cameron nói thêm rằng nền giáo dục đó giống như “một chương trình kiểm soát tâm trí theo kiểu toàn trị hoặc cộng sản.” Sau đó nhà trường có thay đổi, nhưng ông nhận ra, về căn bản vào thời điểm đó (khoảng năm 1981), nhưng còn cực đoan hơn những gì mà hầu hết các trường kiến trúc ngày nay đang giảng dạy. Các sinh viên đã bị  căng thẳng đến mức một số “đã bỏ học và đi khám tâm thần. Chương trình học thực sự kém và chúng ta không học được bất kỳ kỹ năng chuyên môn nào. Có những người đã tốt nghiệp chương trình này, những người thực sự bị tiêm nhiễm và họ vẫn còn nói những điều như vậy.” 

Những ký ức thời thơ ấu của ông về những công trình kiến trúc đẹp đẽ ở Âu Châu đã thực sự giúp ông tránh khỏi sự tuyên truyền như vậy. Ông cũng may mắn gặp được người thầy, người cố vấn và người bạn tâm giao, ông Michael Djordjevitch, người đã dạy ông mọi thứ về cổ điển và cũng là người làm việc với ông tại Atelier & Co.

Atelier & Co. thường tham gia vào các giai đoạn ban đầu của một dự án, giúp mọi người hình dung ra cách nên được thực hiện. Đó là một phần lý do tại sao dự án Xây Dựng Lại Nhà Ga Penn rất phù hợp với họ.

Trong bản đề nghị xây dựng lại Nhà Ga Penn nguyên gốc, ông Cameron đã trích dẫn lời của ông Henry Hope Reed, “Tác phẩm này vừa hoài cổ và vừa mới mẻ. Nhìn lại để thay đổi và phục hưng. Mỗi thế hệ kiến trúc cổ điển đều có tầm nhìn riêng về sự hoàn hảo và là Thành Phố Vàng của chính nó.” 

Atelier & Co. được truyền cảm hứng để tiếp cận chân lý thông qua cái đẹp. Ông Cameron giải thích, “Khi bạn tìm thấy thứ gì đó đẹp đẽ, bạn sẽ yêu mến. … Vì vậy, khi bạn vẽ nên những tòa nhà tương phản xấu xí chẳng hạn, bạn đã giết chết tình yêu đó. Mọi người có thể nghĩ những tòa nhà [hiện đại] xấu xí đó là thú vị, là khác thường, là đặc biệt, sắc cạnh, hoặc bất cứ thứ gì khác, nhưng rốt cuộc những tòa nhà đó đang khiến chúng ta âu lo.” 

Ông Cameron cho biết: “Tôi nghĩ rằng phần lớn mọi người sẽ quay về với truyền thống bởi vì những điều này thực sự dựa trên thử nghiệm qua hàng triệu năm của con người trong thế giới thẩm mỹ.”