Câu chuyện thành công của ông Tom Monaghan – Nhà sáng lập Domino’s Pizza
Ông Tom Monaghan, nhà sáng lập thương hiệu Domino’s Pizza, lớn lên từ trại trẻ mồ côi, từ một người vô gia cư thành tỷ phú Hoa Kỳ. Ông còn một trong những tín hữu Công giáo có tầm ảnh hưởng nhất thế giới. Và đây là câu chuyện của ông.
Khi Tom Monaghan được 4 tuổi, cha ông qua đời. Người mẹ không thể tự mình nuôi dạy hai cậu con nhỏ. Vì thế, bà đã bỏ hai đứa vào một viện mồ côi để bắt đầu cuộc sống mới. Những năm hình thành nhân cách của Tom và anh trai đã được các nữ tu người Ba Lan tại viện mồ côi uốn nắn. Chính tại đó, Tom đã tiếp nhận đức tin mà sau này trở thành lẽ sống của đời ông.
Ông Tom trìu mến nhắc về các nữ tu tại viện mồ côi, và về sự phát triển đạo đức nghề nghiệp khi làm việc tại nơi thời đó gọi là “trang trại giáo dưỡng” (foster farms). Tại đây, những đứa trẻ thuộc hệ thống nuôi dưỡng được tạo điều kiện để làm việc. Khi kể về tuổi thơ khó khăn, Tom không hề tỏ ra buồn tủi về những thiệt thòi thuở đầu đời. Ông thừa nhận rằng bản thân đã rất đau lòng vì sự ra đi của cha mình, và ông đã nhớ mẹ da diết. Nhưng ông biết ơn những gì mình đã học được trong suốt thời thơ ấu.
Vài năm sau, ông Tom và anh trai Jim được đoàn tụ cùng mẹ, nhưng không được bao lâu vì Tom bị gửi đến trại cải huấn. Dì của Tom đã nhận giám hộ và đưa ông ra khỏi trại cải huấn để giúp ông hoàn thành bậc trung học. Sau khi tốt nghiệp, Tom đã gia nhập Thủy quân lục chiến.
Chương trình huấn luyện của Thủy quân lục chiến đã dạy ông Tom tính kỷ luật, trách nhiệm, kỹ năng lãnh đạo, đức tin, và lương tâm nghề nghiệp. Hết thảy những điều này đã tạo nên một nền tảng vững chắc cho tương lai sau này của ông. Cho đến ngày nay, Tom còn duy trì những bài tập hít đất và gập bụng như thuở ông còn trong quân đội.
Ông cảm thấy rất rõ ràng ích lợi của việc phục vụ trong quân đội, đến mức ông luôn nói rằng sẽ không đưa một xu nào cho các con trai cho đến khi chúng gia nhập Thủy quân lục chiến. Với nụ cười trên môi, ông nhanh chóng thêm rằng ông chưa bao giờ phải làm điều đó vì vợ chồng ông có bốn cô con gái – chứ không có cậu con trai nào.
Ông Tom là một người tham vọng. Ông biết rằng bản thân muốn kinh doanh sau khi xuất ngũ. Và ông đã đầu tư tất cả số tiền tiết kiệm được khi phục vụ trong quân đội với một gã – hóa ra là một kẻ lừa đảo. Tom đã bị lừa trắng tay.
Là người yêu thích những công trình kiến trúc xinh đẹp, ông mong muốn được vào đại học để sau này trở thành kiến trúc sư. Thế là ông đã bắt đầu việc học nhưng không có tiền để mua sách. Vì thế, ông đành tìm một công việc để kiếm ít tiền và dự định sẽ tiếp tục việc học vào học kỳ sau.
Một ngày nọ, người anh trai Jim biết tin về một người muốn bán nhà hàng pizza của mình. Vì vậy, Tom và Jim đã đặt cọc 500 USD, và vay thêm 900 USD nữa để mua lại thương hiệu DomiNick’s Pizza.
Và họ đã cùng nhau làm việc thật chăm chỉ. Để có được lượng khách hàng ổn định, họ cam kết “giao nhanh miễn phí”. Nhưng sự cộng tác giữa hai anh em không kéo dài được lâu vì lúc bấy giờ Jim là một nhân viên bưu điện đang cùng lúc làm cả hai công việc.
Chưa đầy một năm sau, vì không thể kham nổi cả hai, Jim đã giao phần sở hữu công ty của mình cho Tom và đổi lấy chiếc VW Beetle mà họ đang dùng để giao hàng.
Cuối cùng, Tom chỉ còn lại chiếc xe đạp. Hãy mường tượng những khó khăn mà Tom đối diện khi đó trong những ngày đông giá rét ở Michigan. Sau đó, cửa hàng này được Tom đổi tên thành Domino’s Pizza, Inc. Trong những ngày đầu thành lập, Tom nhiều đêm phải ngủ dưới bàn pizza vì không đủ tiền thuê một căn phòng.
Đạo đức trong công việc mà Tom đã học được tại trang trại giáo dưỡng và tính kỷ luật mà ông rèn luyện được trong Thủy quân lục chiến đã giúp ông có thể làm việc đến 100 giờ mỗi tuần. Tom có một quy tắc rằng ông sẽ không bao giờ ngồi khi làm việc. Quy tắc tương tự cũng được áp dụng cho nhân viên của ông trong những ngày đầu.
Tom nói rằng ông đòi hỏi rất nhiều ở bản thân và nhân viên của mình, nhưng không ai phiền lòng vì điều đó. Họ đã có những mối quan hệ bạn bè rất khắắng khít. Mối quan hệ chủ và nhân viên này khăng khít đến nỗi ông Tom còn nhận lời làm phù rể trong đám cưới của nhân viên mình. Và không phải chỉ có đám cưới của nhân viên trong những ngày đó. Ông Tom đã gặp vợ mình, cô Marjorie, khi giao bánh pizza.
Với nhãn quan kinh doanh nhạy bén, Tom hiểu rằng việc giao bánh pizza nhanh sẽ đem lại thành công trong việc kinh doanh. Vì vậy, ông đã loại món sandwich ra khỏi thực đơn và chỉ tập trung làm ra những chiếc bánh pizza ngon nhất và giao chúng thật nhanh chóng.
Ông đã đơn giản hóa quy trình làm ra những chiếc bánh pizza chất lượng, rồi dần hoàn thiện quy trình này, và sau đó dạy lại cho những người khác. Tốc độ làm bánh của ông nhanh đến nỗi người ta đồn rằng thời gian ngắn nhất để làm ra một chiếc pizza của ông là chỉ là 11 giây. Ông cũng đã phát minh ra hộp bìa cứng (gồm hai lớp trơn bên ngoài và lớp giữa gợn sóng) dành riêng cho bánh pizza. Loại hộp này giúp cho pizza giữ được độ nóng tốt hơn trên đường giao hàng.
Sau khi lập ra sách lược đơn giản hóa thực đơn trong khu làng đại học, một hệ thống đào tạo (đã qua kiểm chứng), và các hộp carton có chức năng duy trì chất lượng sản phẩm, ông Tom đã mở thêm các chi nhánh khác. Trong vòng bảy năm từ lúc mua lại tiệm bánh pizza đầu tiên đó, Tom đã có cửa hàng nhượng quyền thương mại đầu tiên. Một năm sau, ông mở cửa hàng đầu tiên bên ngoài tiểu bang Michigan, quê hương ông.
Vào năm 1983, Tom mở cửa hàng đầu tiên bên ngoài Hoa Kỳ – tại Canada và Úc. Đến năm 1985, tốc độ mở cửa hàng mới của Tom bình quân là ba cửa hàng tại Hoa Kỳ mỗi ngày. Ông đã có tổng cộng 2,841 địa điểm, biến Domino’s trở thành nhà hàng pizza phát triển nhanh nhất ở Hoa Kỳ. Cùng năm đó, ông cũng mở cửa hàng ở Anh và Nhật Bản. Năm 1988, ông mở rộng công việc kinh doanh sang Colombia. Đến năm 1989, Domino’s đạt cột mốc với cửa hàng thứ 5,000. Một năm sau, thỏa thuận nhượng quyền thứ 1,000 đã được ký kết.
Đến năm 1996, Domino’s Pizza đã đạt kỷ lục với doanh thu hàng năm lên đến 2.8 tỷ USD. Năm 1997, Tom đã mở đồng thời 7 cửa hàng trong một ngày ở năm châu lục khác nhau, đánh dấu tổng số 1,500 cửa hàng bên ngoài Hoa Kỳ. Vào thời điểm Tom tuyên bố nghỉ hưu năm 1998, ông đã có hơn 6,000 cửa hàng. Số lượng cửa hàng khổng lồ này tạo việc làm cho hơn 30,000 người. Thành quả này quả là “không tệ” đối với một chàng trai trước đó phải cố gắng kiếm đủ tiền để mua sách học với ước muốn trở thành một kiến trúc sư.
Trong suốt những năm tháng làm kinh doanh, Tom đã mua được máy bay trực thăng, máy bay phản lực, một bộ sưu tập xe hơi độc đáo, một bộ sưu tập nhà được kiến trúc sư đại tài Frank Lloyd Wright thiết kế, và sở hữu đội bóng chày Detroit Tigers – đội bóng ông hâm mộ khi còn bé.
Ngoài ra, ông đã xây dựng các trang trại Domino’s Farm. Những nông trang này bắt nguồn từ tình yêu mà ông Tom dành cho nông nghiệp. Ngoài ra, đó còn là cảm hứng từ khi ông sống tại các trang trại nuôi dưỡng, với sự ngưỡng mộ dành cho phong cách kiến trúc Prairie school – là một phong cách kiến trúc có từ thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, phổ biến nhất ở miền Trung Tây Hoa Kỳ của kiến trúc sư Frank Lloyd Wright.
Và Domino’s Farm đã trở thành trụ sở của công ty Domino’s Pizza. Công trình được hoàn thiện với một nhà nguyện và một vườn thú cưng cùng với cảnh quan tuyệt đẹp và cơ sở vật chất ấn tượng. Domino’s Farms ngày nay vẫn là một địa điểm nhiều người biết tại Michigan.
Trong suốt 38 năm kinh doanh, sứ mệnh mà Tom đặt ra là đối xử với người khác bằng nguyên tắc vàng – nguyên tắc đối đãi với người khác như cách mà bản thân muốn được đối đãi. Quy tắc này dựa trên những lời của Chúa Jesus, được ghi lại trong Kinh thánh ở Matthew 7:12: “Hễ điều chi mà các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm điều đó cho họ.”
Tom nhấn mạnh với tất cả mọi người nằm trong phạm vi ảnh hưởng của mình rằng để thành công trong kinh doanh, đối xử công bằng với người khác phải là nguyên tắc chỉ đạo.
Những hạt giống đức tin được các nữ tu ở viện mồ côi gieo vào những năm tháng trước đó tiếp tục phát triển trong suốt cuộc đời của Tom. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi thời gian hưu trí của Tom Monaghan không có nghĩa là hưởng nhàn. Vị cựu quân nhân Thủy quân lục chiến này bắt đầu bước vào giai đoạn quan trọng ở nửa sau của cuộc đời. Giai đoạn này thậm chí còn quan trọng hơn những năm trước đó.
“Đời sống này chỉ là tạm bợ; cái chết là điều chắc chắn, và chỉ có về nước Chúa mới là điều vĩnh hằng.” Tom phát biểu khi được hỏi về những gì ông mong muốn thực hiện trong phần đời còn lại của mình. “Tôi muốn về nước Chúa, và sứ mệnh quan trọng nhất tôi có thể làm với “tiền của Chúa” là giúp đưa những người xung quanh về nước Chúa.” Ông tâm sự, “Tôi đã bước vào thế giới không một xu dính túi. Là một Tín hữu Công giáo, tôi biết rằng tôi sẽ không thể mang theo thứ gì khi rời thế gian. Vì vậy, từ lâu, tôi mong muốn sử dụng tài phú mà tôi đã được ban ơn để giúp đỡ người khác. Tôi sẽ làm trái với đức tin của mình nếu như tôi không sử dụng nguồn tài nguyên dồi dào mà Chúa đã ban cho tôi để giúp đỡ người khác,” ông tiếp tục.
Và rồi, Tom đã bán quyền sở hữu Domino’s Pizza, bán cả bộ sưu tập xe hơi, bán nhà cửa, bán phi cơ và bán cả đội bóng chày yêu quý của mình. Ông tập trung đến việc thành lập các tổ chức nhằm thực hiện sứ mệnh giúp mọi người lên thiên đàng. Các dự án sau khi ông về hưu rất lớn và có tầm ảnh hưởng sâu rộng. Trong số đó có Quỹ Ave Maria, tập trung vào việc giáo dục theo Công giáo, tập trung vào các dự án truyền thông, vào các dự án cộng đồng, và công tác từ thiện. Một trong những dự án mà ông tài trợ là việc xuất bản Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo trên toàn thế giới.
Ông thành lập Trung tâm Luật Thomas, một công ty luật phi lợi nhuận dành riêng cho khôi phục và bảo vệ quyền tự do tôn giáo của các Kitô hữu, cũng như gìn giữ các giá trị gia đình và giá trị tinh thần trong cuộc sống. Công ty luật này tự gọi mình là “sự phản hồi của tín hữu Cơ đốc đối với ACLU (Liên minh Tự do Dân sự Hoa Kỳ).”
Ông thành lập Legatus, có nghĩa là “Đại sứ”, để đào tạo và hỗ trợ những giám đốc điều hành, chủ tịch công ty, đối tác quản trị và chủ doanh nghiệp trong vai trò là đại sứ thị trường theo lời dạy của Chúa Kitô. Gần 30 năm sau, hơn 5,000 thành viên gồm nhiều cặp vợ chồng của 95 chi nhánh thuộc Legatus trên khắp Hoa Kỳ và Canada, cam kết điều hành các doanh nghiệp và sống theo các nguyên tắc của Kitô giáo.
Để tạo ra “Trường đại học mang tính Công giáo nhất trong các đại học Công giáo”, Tom thành lập Ave Maria University. Đó là trường đại học duy nhất ở Hoa Kỳ với chương trình học tập và phục vụ nhằm vinh danh người đoạt giải Nobel hòa bình – Đức mẹ Teresa ở Calcutta.
Mục tiêu của Dự án Mẹ Teresa là đào tạo ra những sinh viên tốt nghiệp Đại học Ave Maria, những người sẽ lan tỏa lòng bác ái và những lời dạy của Mẹ đến với thế hệ người Mỹ mới, và cùng lúc, biểu dương giá trị của hòa bình theo cách mà Mẹ đã làm – từng người một. Dự án này được thực hiện vào thời điểm khi thế giới đầy rẫy bạo lực và sự chia rẽ. Tom cũng là nhà sáng lập Trường Luật Ave Maria và cộng đồng Ave Maria tại Florida.
Với sự tán thưởng dành cho Thủy quân lục chiến yêu quý của mình, các vận động viên của AMU (Ave Maria University) được gọi là những Gyrene, một biệt danh trìu mến của lực lượng Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ.
Ông Tom nói đùa với sự khiêm tốn vốn có, rằng ông ấy là chủ tịch của một trường đại học mà có lẽ ông ấy không đủ điều kiện để nhập học.
Câu hỏi và trả lời:
Lời khuyên mà ông dành cho thế hệ trẻ là gì?
Là người sống theo nguyên tắc 3s: Survive – Tồn tại, Save – Tiết kiệm, Serve – Phục vụ, tôi khuyên mọi người nên gia nhập quân ngũ, tiết kiệm, kiếm lấy một công việc và làm việc thật chăm chỉ.
Cuốn sách nào đã truyền cảm hứng cho ông?
Ngoài Kinh thánh, tôi còn đọc tác phẩm In Search of Excellence (Tìm Sự Hoàn Hảo) và The One Minute Manager (Nhà Quản Trị Một Phút).
Bà Rhonda Sciortino (www.rhonda.org) là tác giả của Acts of Kindness (Hành Động Nhân Từ), Kindness Quotient (Yếu Tố Thiện Lành), và Love Is Action (Yêu Thương là Hành Động), và nhiều tựa sách khác.