Nguy cơ lạm dụng thuốc kháng sinh khi trời lạnh và cúm mùa

Loại thuốc này thường xuyên bị lam dụng khi kê đơn, khiến chúng trở nên vô dụng và có khả năng gây hại

Thuốc kháng sinh được kê đơn quá tay ở Hoa Kỳ, Canada và trên toàn thế giới, thường trong các trường hợp nhiễm trùng thông thường không cần dùng kháng sinh, đặc biệt là các tình trạng viêm hô hấp. Những đơn thuốc như thế này có thể góp phần vào sự phát triển của vi khuẩn kháng thuốc, ngoài ra có một lý do khác để thận trọng với các loại thuốc kháng sinh: Nó có thể gây ra tác hại trực tiếp.

Nhóm của chúng tôi — bao gồm một bác sĩ gia đình, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm và một sinh viên khoa học sức khỏe — đã công bố một bài báo cáo về bằng chứng các tác dụng phụ của kháng sinh thường được sử dụng trong cộng đồng. Mặc dù hai người trong chúng tôi là bác sĩ có kinh nghiệm và biết nhiều vấn đề về thuốc, nhưng chúng tôi vẫn ngạc nhiên về tần suất và mức độ nghiêm trọng của các tác hại này.

Rối loạn tiêu hóa, dị ứng và phát ban trên da

Báo cáo cho thấy đối với nhiều loại thuốc kháng sinh, hơn 10 phần trăm bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa, chẳng hạn như đau dạ dày, khó chịu hoặc tiêu chảy. Điều này đặc biệt phổ biến ở trẻ em được sử dụng kháng sinh để điều trị nhiễm trùng tai và họng.

Các loại kháng sinh đều gây ra phản ứng dị ứng ở một số người. Một vài phản ứng dị ứng gây phù miệng và đường thở, cần điều trị ngay bằng adrenalin và các loại thuốc khác.

Các phản ứng dị ứng khác bao gồm phát ban trên da, nhưng điều này thường rất khó chịu và trong một số trường hợp, nó có thể tiến triển thành rộp da nghiêm trọng. Những phản ứng nặng như vậy có thể do thuốc nhóm sulfonamide, thường được dùng để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu. Ở Canada, có sự kết hợp giữa trimethoprim và thuốc nhóm sulfonamide để sử dụng cho mục đích này. Tuy nhiên, chỉ sử dụng đơn độc trimethoprim – một phương pháp phổ biến ở Châu Âu – sẽ giảm nguy cơ phản ứng dị ứng.

Phát ban nặng xảy ra ở 1/3 số người sử dụng amoxicillin để điều trị bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng (bệnh sốt tuyến), một nguyên nhân phổ biến gây viêm họng ở thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Điều này giống như ban dị ứng, vì vậy họ có thể được cho là bị dị ứng, do đó những người này không được sử dụng penicillin ngay cả khi chúng là loại thuốc tốt nhất có chỉ định. Làm xét nghiệm da cho thấy đây không phải là dị ứng, trong trường hợp này có thể sử dụng penicillin.

Trong một số trường hợp hiếm hoi, thuốc kháng sinh gây ra các phản ứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Chúng có thể gây tổn thương nặng ở phổi, gan, thận, thần kinh và khớp. Ví dụ như quinolon, một nhóm kháng sinh phổ biến (nổi tiếng nhất là ciprofloxacin), có thể làm đứt gân và tổn thương dây thần kinh, dẫn đến cảm giác ngứa ran và tê. Minocycline, thường được sử dụng để điều trị mụn trứng cá, có thể tạo ra sắc tố đen trên mặt, cũng như ảnh hưởng đến thần kinh.

Lợi ích và Rủi ro

Đối với kháng sinh, tác dụng có lợi phải được cân bằng với tác hại mà chúng có thể gây ra. Khi một người bị nhiễm trùng nặng, cần phải chấp nhận nguy cơ của các tác hại để đạt được lợi ích của việc chữa trị. Nhưng đối với một bệnh nhiễm trùng nhẹ với hệ thống miễn dịch tốt thì kháng sinh không có lợi ích gì mà chỉ có tác hại. Vì vậy, một đơn thuốc chứa kháng sinh có thể mang lại nhiều tác dụng phụ hơn là vô hại.

Thuốc kháng sinh là một trong những loại thuốc được sử dụng nhiều nhất. Tuy nhiên, không thật sự cần thiết khi chỉ định ở bất kỳ tình trạng viêm nhiễm nào. Đối với hầu hết các bệnh nhiễm trùng, chúng chỉ giúp tạo ra sự cân bằng có lợi cho hệ thống miễn dịch của chúng ta.

Thuốc kháng sinh có tác dụng đối với các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm phổi hoặc viêm mô tế bào, và những bệnh này sẽ cải thiện nhanh hơn với loại kháng sinh phù hợp.

Nhưng hầu hết các chứng ho, cảm lạnh, viêm xoang, cúm, và thậm chí cả COVID-19 đều là những bệnh nhiễm vi-rút mà hệ thống miễn dịch sẽ tiêu diệt được. Có thể có sự hiện diện của một số vi khuẩn, nhưng chúng không phải là nguyên nhân, vì vậy việc dùng kháng sinh là không có giá trị. Chúng không giúp rút ngắn thời gian nhiễm trùng, cũng như không làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh, nhưng chúng có thể gây ra các tác dụng phụ chỉ làm cho vấn đề tồi tệ hơn. Đối với ho và cảm lạnh, tốt hơn hết bạn nên tìm lời khuyên từ bác sĩ hoặc dược sĩ về các phương pháp điều trị làm giảm sốt, giảm đau và ho trong khi hệ thống miễn dịch thực hiện công việc của mình.

Trong mùa viêm đường hô hấp khi thời tiết thu đông, cả người kê đơn và bệnh nhân phải nhớ những loại thuốc này có thể gây hại. Cần hạn chế tối đa việc lạm dụng kháng sinh, và chỉ sử dụng khi có lý do chính đáng. Kháng sinh phải được lựa chọn cẩn thận và khi kê đơn, chúng phải được dùng trong thời gian tối thiểu có hiệu quả. Vì vậy, thay vì đến gặp bác sĩ để yêu cầu sử dụng kháng sinh mà hãy hỏi xem ai đó có thể giúp đỡ và những phương pháp điều trị nào khác giúp làm dịu các triệu chứng và giảm bớt sự khó chịu.