4 nguyên nhân gây thoái hóa não và 6 cách khắc phục

Trong cuộc sống, bạn có thể sẽ thường nhận được một câu nói đùa quen thuộc bất cứ khi nào bạn quên điều gì đó rằng: “Bạn đang già đi”. Hay quên không có nghĩa là già đi, nhưng khi ngày một lớn tuổi, chúng ta thực sự trở nên đãng trí và thậm chí mắc chứng sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, vẫn có những cách để cải thiện sức khỏe não bộ, đảo ngược sự thoái hóa và làm cho bộ não của chúng ta trẻ trung hơn.

4 lý do khiến trí nhớ kém đi

Bệnh hay quên không chỉ phổ biến ở người già mà còn cả ở những người trẻ tuổi. Những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến suy giảm trí nhớ là do yếu tố tâm lý và chất lượng giấc ngủ kém.

Chúng ta có một số quá trình để lưu trữ ký ức. Tiến sĩ Chih Hao Lin, nhà thần kinh học và giám đốc Trung tâm Đột quỵ não tại Bệnh viện Lâm Tân ở Đài Loan, mô tả quá trình “lắng nghe” thông tin khi bắt đầu tiến hành lưu trữ giống như đọc dữ liệu từ máy tính. Muốn chuyển thông tin thành bộ nhớ dài hạn, cần có “đĩa cứng” (não bộ) để lưu trữ, và đến lúc nhớ lại, thông tin sẽ được đọc từ “đĩa cứng”.

Căng thẳng, trầm cảm, lo âu

Nhiều bệnh nhân trẻ bị căng thẳng, lo lắng làm ảnh hưởng đến khả năng tập trung, và khiến não bộ khó ghi nhận thông tin, từ đó không thể ghi nhớ tốt mọi việc.

Ngoài ra, trầm cảm còn có thể được gọi là “chứng mất trí nhớ giả”. Khi một người bị trầm cảm nặng, họ chỉ đơn giản là không quan tâm đến những thông tin có sẵn xung quanh mình và không lắng nghe những gì người khác đang nói. Trong tình huống như vậy, tình trạng mất trí nhớ sẽ xảy ra. Vì vậy, trong một số trường hợp, bệnh trầm cảm có thể bị nhầm với bệnh sa sút trí tuệ ở người già.

Chất lượng giấc ngủ kém

Ngủ không ngon giấc sẽ ảnh hưởng đến não bộ, vì giấc ngủ đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp não bộ củng cố trí nhớ.

Thức khuya, thiếu ngủ, ngủ quá nhiều, mất ngủ, ngủ không sâu giấc và mơ nhiều, thức giấc thường xuyên trong đêm và không cảm thấy phục hồi năng lượng sau khi ngủ đều là những ví dụ về chất lượng giấc ngủ kém.

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2020 trên Tạp chí Hiệp hội Lão khoa Hoa Kỳ cho thấy những phụ nữ ngủ từ 5 tiếng trở xuống và 9 tiếng trở lên mỗi đêm thực hiện các bài kiểm tra não bộ kém hơn và có trí nhớ không tốt bằng những phụ nữ ngủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi đêm.

Thiếu vitamin B12

Vitamin B12 rất quan trọng đối với sự ổn định của thần kinh, và khi không có đủ vitamin B12 trong cơ thể, trí nhớ cũng sẽ suy giảm.

Vitamin B12 chủ yếu được tìm thấy trong thực phẩm có nguồn gốc động vật. Vì vậy những người ăn chay hoặc đường tiêu hóa kém hấp thu rất dễ bị thiếu vitamin B12. Những bệnh nhân dùng thuốc điều trị dạ dày cũng có thể bị thiếu hụt vitamin B12, do thuốc ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng.

Tiến sĩ Lin cho biết: “Đôi khi chúng tôi làm xét nghiệm máu để kiểm tra xem có thiếu hụt vitamin B12 hay không”. Những bệnh nhân này có thể cải thiện chứng hay quên bằng cách bổ sung vitamin B12.

Bệnh tật

Bệnh nhân suy giáp có thể cảm thấy chán nản và yếu ớt, đồng thời trí nhớ của họ cũng có thể kém đi.

Bệnh nhân mắc chứng đau nửa đầu nghiêm trọng sẽ gặp phải tình trạng sương mù não, dẫn đến suy giảm khả năng tập trung và trí nhớ kém.

Các yếu tố khác gây thoái hóa não bao gồm lão hóa tự nhiên và uống quá nhiều rượu gây ảnh hưởng đến trí nhớ ngắn hạn.

Làm thế nào để phân biệt giữa chứng mất trí nhớ (amnesia) và sa sút trí tuệ (dementia)

Làm thế nào để chúng ta phân biệt chứng mất trí nhớ với sa sút trí tuệ? Chúng ta có thể xem xét hai yếu tố: tần suất và mức độ nghiêm trọng của việc hay quên.

• Chứng hay quên: Tình trạng mất trí nhớ chỉ thỉnh thoảng xảy ra và những điều đã quên có thể được nhớ lại bằng một lời nhắc.
• Sa sút trí tuệ: Ngay cả sau khi nhắc lại, bệnh nhân vẫn không có trí nhớ về một cái gì đó cụ thể. Và điều này diễn ra hầu như hàng ngày, và mức độ hay quên ngày càng trầm trọng hơn. Ví dụ, bệnh nhân bắt đầu quên cách về nhà hoặc đi xe, từ đó ảnh hưởng đến cuộc sống của họ.

6 cách cải thiện sức khỏe và đảo ngược quá trình lão hóa não bộ

Độ tuổi khởi phát của nhiều căn bệnh hiện đại ngày càng trẻ hóa, bao gồm cả bệnh sa sút trí tuệ. Vì vậy, ngay cả những người ở độ tuổi trung niên cũng không thể chủ quan với nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ. Theo Tiến sĩ Lin, lý do là 40% các trường hợp sa sút trí tuệ có thể đảo ngược và lẽ ra phải được ngăn ngừa từ khi còn trẻ.

Có nhiều yếu tố nguy cơ trong cuộc sống khiến con người suy giảm trí lực và gây tổn thương não bộ, cũng như làm chậm các chức năng của não và ảnh hưởng đến trí nhớ.

Dưới đây là một số cách để cải thiện chứng hay quên và ngăn ngừa sa sút trí tuệ:

Học tập suốt đời và tham gia vào các hoạt động xã hội

Sau khi nghỉ hưu, nhiều người thường sống cuộc sống ngày qua ngày, như thể cuộc đời của họ đã mất đi giá trị hoặc mục đích, dẫn đến tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.

Hãy duy trì một thái độ và thói quen học tập suốt đời vì các hành vi suy ngẫm và học hỏi đều có thể kích thích não bộ. Tiến sĩ Lin gợi ý rằng mọi người có thể giữ niềm đam mê với những sở thích của bản thân, tham gia vào các hoạt động xã hội và tìm kiếm giá trị và mục đích trong cuộc sống.

Trong trường hợp sa sút trí tuệ, tiếp tục việc học và tham gia các hoạt động khác nhau cũng có thể mang lại hiệu quả trong việc trì hoãn sự tiến triển của bệnh. Tiến sĩ Daniel Gibbs, một nhà thần kinh học, là một ví dụ.

Tiến sĩ Gibbs, người đã điều trị cho những bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer, cách đây một thập kỷ đã phát hiện ra rằng chính ông cũng mắc căn bệnh này. Sự thật gây sốc này buộc ông phải từ bỏ công việc, nhưng ông không dễ dàng nhượng bộ căn bệnh quái ác. Tiến sĩ Gibbs vẫn đang tích cực tham gia như một đối tượng [bệnh nhân] trong các hoạt động xã hội y tế và nghiên cứu lâm sàng về chứng sa sút trí tuệ. Đồng thời, ông cũng đang viết hồi ký của mình.

Tiến sĩ Lin cho biết, nói chung, bệnh sa sút trí tuệ mất khoảng 10 đến 12 năm từ khi khởi phát đến giai đoạn cuối của bệnh, trung bình mỗi giai đoạn cách nhau bốn năm  và bệnh sẽ trở nên rất nặng sau 10 năm.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Gibbs đã buộc mình phải viết một bài báo và tham dự một hội thảo mỗi năm. Và sau 10 năm, ông vẫn có thể tự chăm sóc bản thân, chỉ có điều là khả năng diễn thuyết của ông đã giảm sút.

Tập thể dục

Theo Tiến sĩ Lin, chúng ta nên tập thể dục 150 phút mỗi tuần, lý tưởng nhất là kết hợp các bài tập aerobic và tập tạ.

Một nghiên cứu tổng quan được công bố trên Tạp chí Khoa học Thể thao và Sức khỏe vào năm 2020 cho thấy rằng các bài tập aerobic và tập tạ có thể được sử dụng để ngăn ngừa và điều trị chứng sa sút trí tuệ. Sự kết hợp của các bài tập aerobic và tập tạ ở cường độ vừa phải trong ít nhất 45 phút mỗi lần vào nhiều ngày mỗi tuần nhất có thể giúp duy trì khả năng nhận thức của một người.

Sự tích tụ của amyloid β-protein là một yếu tố nguy cơ đối với chứng sa sút trí tuệ. Tập thể dục có thể điều chỉnh quá trình chuyển đổi amyloid β-protein, cải thiện tình trạng viêm não, hỗ trợ tổng hợp và giải phóng các yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não bộ, và cải thiện lưu lượng máu đến não. Nghiên cứu cũng đề cập đến việc tập thể dục có thể ngăn ngừa mất trí nhớ do tuổi tác.

Trong một cuộc phỏng vấn trước đó, Tiến sĩ Gibbs đã cho biết rằng có nhiều bằng chứng cho thấy các bài tập aerobic thường xuyên có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh Alzheimer giai đoạn đầu tới 50%.

Tập thể dục cũng có thể mang lại những lợi ích khác, bao gồm giúp giảm căng thẳng, điều chỉnh tâm trạng, giảm trầm cảm và lo lắng.

Cách ăn uống Địa Trung Hải

Một số lượng lớn các nghiên cứu đã chứng minh rằng cách ăn uống Địa Trung Hải nhiều rau có tác dụng có lợi cho não bộ, chẳng hạn như làm chậm quá trình suy giảm nhận thức, chống trầm cảm và duy trì dung tích hộp sọ lớn hơn.

Một nghiên cứu trên quy mô lớn được công bố vào tháng 01/2021 bởi Đại học Rush ở Chicago cho thấy những người lớn tuổi tuân theo cách ăn uống Địa Trung Hải nghiêm ngặt có bộ não tương đối trẻ.

Nghiên cứu đã tiến hành đánh giá nhận thức của hơn 5,000 người trưởng thành trên 65 tuổi từ năm 1993 đến năm 2012. Kết quả cho thấy những người tiêu thụ cách ăn uống kiêng bao gồm trái cây và rau, ngũ cốc nguyên hạt, cá, dầu ô liu, các loại hạt và các loại đậu, đồng thời hạn chế các loại khác thực phẩm như đồ chiên rán, ngũ cốc tinh chế, kẹo, thịt đỏ và thịt chế biến trong thời gian dài có bộ não trẻ hơn 5,8 tuổi.

Những người trẻ áp dụng cách ăn uống Địa Trung Hải cũng sẽ đạt được một số lợi ích. Trong một nghiên cứu năm 2015 được công bố trên tạp chí Nutrition, các đối tượng trẻ áp dụng cách ăn uống Địa Trung Hải chỉ trong mười ngày đã cải thiện tâm trạng, trí nhớ và chức năng tim mạch.

Một giấc ngủ ngon

Tránh thức khuya, tìm kiếm phương pháp điều trị các vấn đề về giấc ngủ và có được giấc ngủ sâu chất lượng cao có thể cải thiện trí nhớ và ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ.

Theo Tiến sĩ Lin, giấc ngủ sâu giúp củng cố trí nhớ và loại bỏ sự tích tụ các độc tố thần kinh hoặc protein bất thường trong não, từ đó có thể làm giảm nguy cơ sa sút trí tuệ.

Chất lượng giấc ngủ kém cũng có thể ảnh hưởng đến tinh thần, chẳng hạn như giảm khả năng chống căng thẳng và khiến con người trở nên dễ kích động.

Kiểm soát huyết áp, đường huyết và cholesterol máu

Người béo phì có thể giảm cân để ngăn ngừa thoái hóa não. Lý do là giảm cân có thể cải thiện nhiều bệnh chuyển hóa do béo phì, chẳng hạn như tăng huyết áp, tiểu đường và tăng lipid máu. Đây đều là những yếu tố nguy cơ của bệnh sa sút trí tuệ tuổi trung niên.

Kiểm soát huyết áp, mức đường huyết và cholesterol máu cũng giúp ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ.

Tiến sĩ Lin cho hay: “Nhiều người thiếu hiểu biết đầy đủ về bệnh cao huyết áp. Huyết áp cao trong thời gian dài có thể gây ra chứng xơ cứng động mạch, và chứng mất trí nhớ một cách phổ biến.”

Bỏ hút thuốc và uống rượu

Hút thuốc lá gây xơ cứng mạch máu, và bản thân thuốc lá cũng chứa nhiều thành phần có thể làm tổn thương não bộ.

Ngoài ra, mọi người cũng có xu hướng bỏ qua tác hại của rượu đối với cơ thể con người, nhưng uống rượu trong thời gian dài thực sự rất có hại cho não bộ. Vậy nên, vì lợi ích của sức khỏe não bộ, tốt nhất là nên bỏ thuốc lá và tránh uống rượu càng nhiều càng tốt.

Health 1+1 là nền tảng thông tin y tế và sức khỏe của Trung Quốc có uy tín nhất ở ngoại quốc. Thứ Ba đến thứ Bảy hàng tuần, từ 9 đến 10 giờ sáng theo giờ chuẩn miền Đông trên truyền hình và trực tuyến, chương trình gồm có những thông tin mới nhất về virus corona, phòng ngừa, điều trị, nghiên cứu khoa học và chính sách, cũng như bệnh ung thư, bệnh mãn tính, sức khỏe tình cảm và tinh thần, miễn dịch, bảo hiểm y tế, và các khía cạnh khác để cung cấp cho quý vị sự chăm sóc, trợ giúp đáng tin cậy và chu đáo.