2 đặc điểm tính cách có nguy cơ cao bị Alzheimer
Dưới đây là các phương pháp giảm thiểu nguy cơ bị bệnh
Khoa học thời nay vẫn chưa có sự hiểu biết đầy đủ về nguyên nhân của bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, những phát hiện gần đây đã xác nhận mối liên quan giữa tính cách với loại bệnh lý thần kinh này, trong đó một số đặc điểm tính cách có thể có nguy cơ cao bị Alzheimer.
Nghiên cứu được thực hiện bởi Terracciano và cộng sự cho thấy những người có tâm lý bất ổn cao (neuroticism) hơn và ít tận tâm (conscientiousness) hơn có số lượng protein amyloid và tau cao hơn trong não. Đây là hai loại protein độc hại với não có liên quan đến quá trình tiến triển của bệnh Alzheimer — nguyên nhân gây tử vong thứ 5 ở những người từ 65 tuổi trở lên.
Những thay đổi này gây ra bởi hành vi và cảm xúc, giờ đây có thể được đánh giá ở những người còn sống nhờ vào những tiến bộ công nghệ.
Bài viết dưới đây sẽ thảo luận về bằng chứng cho thấy cách các vấn đề nhận thức dẫn đến sự tiến triển của bệnh cùng tác động tích cực của cách ăn uống lành mạnh, bổ sung vitamin và tập thể dục, giúp củng cố phương pháp tiếp cận toàn diện để phòng ngừa bệnh Alzheimer.
Bệnh Alzheimer có liên quan đến đặc điểm tính cách
Khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để hiểu rõ hơn nguyên nhân gây ra bệnh Alzheimer (AD) ảnh hưởng đến 5.8 triệu người Mỹ từ 65 tuổi trở lên. Nhóm các nhà khoa học người Ý đã công bố một phân tích tổng hợp vào năm 2018 cho thấy đặc điểm tính cách có liên quan đáng kể đến chẩn đoán AD.
Các kết quả dựa trên mười nghiên cứu, cho thấy bệnh nhân AD có mức độ tâm lý bất ổn cao hơn đáng kể, trong khi ít tính cách cởi mở và hướng ngoại hơn. Tính cách được đánh giá bằng phương pháp tự đánh giá hoặc do người cung cấp thông tin đánh giá. Những phát hiện trong phân tích tổng hợp đã gián tiếp trợ giúp ý tưởng rằng những người có những đặc điểm tính cách cụ thể trước thời kỳ phát bệnh có thể là dấu hiệu nhận biết bệnh AD.
Những phát hiện của phân tích tổng hợp trên đã được xác nhận trong một nghiên cứu gần đây, có tên Personality Associations With Amyloid and Tau: Results From the Baltimore Longitudinal Study of Aging and Meta-analysis (Tạm dịch: Mối liên quan giữa tính cách với Amyloid và Tau: Kết quả từ Phân tích tổng hợp và Nghiên cứu dọc của Baltimore về quá trình lão hóa.) Giáo sư Antonio Terracciano đến từ Khoa Lão khoa tại Cao đẳng Y khoa thuộc Đại học Bang Florida và nhóm của ông đã tập trung vào hai đặc điểm tính cách tương tự có liên quan đến chứng sa sút trí tuệ — tâm lý bất ổn và tính tận tâm — và những thay đổi bệnh lý kèm theo trong bộ não.
Những phát hiện của nghiên cứu trên là sự kết hợp giữa kết quả từ Nghiên cứu dọc của Baltimore về quá trình lão hóa (Baltimore Longitudinal Study of Aging – BLSA) và kết quả từ hai phân tích tổng hợp.
Trong BLSA, những người tham gia không bị sa sút trí tuệ đã được chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) amyloid và tau và hoàn thành trắc nghiệm nhân cách Revised NEO Personality Inventory. Kết quả cho thấy tâm lý bất ổn có liên quan đến sự tăng tích lũy amyloid ở vỏ não, trong khi những người có tính cách tận tâm tích tụ amyloid ít hơn. Kết quả với tau trong vỏ não nội khứu cũng tương tự.
Hai phân tích tổng hợp được thực hiện trong nghiên cứu cũng có kết quả tương tự: những người tham gia có điểm số tâm lý bất ổn cao hơn và tính cách tận tâm thấp hơn sự lắng đọng amyloid và tau nhiều hơn.
Kết luận tổng thể cho thấy các đặc điểm tính cách có thể góp phần vào sự lắng đọng của amyloid và tau, hai loại protein chịu trách nhiệm cho các mảng và đám rối xuất hiện trong bộ não ở những người bị AD.
Những nghiên cứu trên ủng hộ ý tưởng về việc thực hiện hành vi và giải pháp tự nhận thức như kiểm soát căng thẳng và tích cực hoạt động thể chất cùng các thay đổi lối sống tích cực khác có thể làm giảm tâm lý bất ổn và tăng tính tận tâm, từ đó làm giảm nguy cơ bị bệnh Alzheimer và chứng sa sút trí tuệ.
Thực phẩm và lối sống lành mạnh giúp bộ não khỏe mạnh
Alzheimer là một bệnh tiến triển chậm và không thể phục hồi, khởi phát từ hàng thập niên trước khi triệu chứng đầu tiên xuất hiện. Ngoài dữ liệu về các đặc điểm tính cách liên quan đến AD, ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy một số thói quen lành mạnh giúp ngăn ngừa bệnh tiểu đường, bệnh tim hoặc ung thư, cũng có thể làm giảm nguy cơ bị suy giảm nhận thức chủ quan.
Thực phẩm lành mạnh giúp giảm nguy cơ bị Alzheimer
Việc đưa ra phương pháp thay đổi cách ăn uống để giảm nguy cơ bị bệnh tiểu đường type 2 và bệnh tim mạch đã trở thành một phần nhất quán trong điều trị tổng thể. Ngoài ra, cách ăn uống tốt cho tim mạch hoặc giúp kiểm soát tiểu đường type 2 cũng có thể có lợi cho sức khỏe trí óc.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy việc kiểm soát cholesterol và glucose có thể làm giảm nguy cơ bị AD. Kết quả cho thấy tình trạng tăng lipoprotein tỷ trọng cao (HDL) ở giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành (35-50) và tuổi trung niên (51-60) có liên quan đến việc giảm nguy cơ bị AD. Ngược lại, tăng glucose ở tuổi trung niên có liên quan đến tăng nguy cơ bị AD.
Cách ăn uống Địa Trung Hải hoặc MIND (sự kết hợp giữa cách ăn uống kiểu Địa Trung Hải và DASH), là cách ăn kiêng nổi tiếng mà bác sĩ thường kê cho những người bị bệnh tim mạch hoặc cao huyết áp. Cách ăn này dựa trên bữa ăn truyền thống của Hy Lạp và miền nam nước Ý, nơi người dân địa phương có tỷ lệ bị bệnh kinh niên thấp hơn và tuổi thọ cao hơn.
Cách ăn uống Địa Trung Hải bao gồm những thực phẩm tự nhiên và tươi mới, với nhiều trái cây và rau quả, các loại đậu, các loại quả hạch và ngũ cốc nguyên hạt, ngoài ra còn có:
- Cá và hải sản, trứng, pho mát hoặc sữa chua là các sản phẩm chứa nhiều protein động vật được khuyến nghị, trong khi giảm bớt các loại thịt đỏ xuống còn một vài lần mỗi tháng.
- Thay thế bơ động vật và bơ thực vật nên bằng dầu ô liu chứa chất béo lành mạnh, cũng như trái bơ, các loại quả hạch, cá béo như cá hồi và các loại thực phẩm chứa chất béo lành mạnh khác.
- Dùng nước là thức uống chính hàng ngày, bổ sung thêm một ly rượu vang.
Các nhà nghiên cứu cho rằng việc thực hành cách ăn uống Địa Trung Hải trong nhiều năm thay cho cách ăn uống kiểu Tây phương (chủ yếu là thịt đỏ, chất béo bão hòa và đường tinh luyện) có thể trì hoãn sự tiến triển của AD lên đến 3.5 năm.
“Tất cả đều cho thấy cách chúng ta ăn uống sẽ khiến chúng ta có nguy cơ bị Alzheimer. Nếu cách ăn uống của bạn không lành mạnh, bạn thực sự cần nỗ lực để thay đổi, nếu không phải cho cơ thể, thì là cho bộ não.” – Tiến sĩ Mosconi cho biết.
Curcumin trong điều trị và ngăn ngừa bệnh Alzheimer
Nhiều người trong chúng ta đã từng nghe đến curcumin, một loại thảo mộc Ấn Độ được dùng trong món cà ri. Nhưng những lợi ích sức khỏe của curcumin đã không được công nhận rộng rãi hoặc không được dùng thường xuyên. Y học hiện đại hiện đang nghiên cứu sâu rộng về tác dụng của chất “đa kháng” này trong điều trị nhiều bệnh lý, bao gồm chứng sa sút trí tuệ và chấn thương sọ não.
Curcumin có thể hỗ trợ hệ miễn dịch loại bỏ protein amyloid trong não của người bị AD. Và với tác dụng chống oxy hóa và chống viêm, curcumin có những ảnh hưởng tích cực đến tình trạng viêm tế bào thần kinh, giúp cải thiện trí nhớ và giảm bớt các triệu chứng.
Dùng curcumin giúp làm giảm nguy cơ bị AD nhờ tác dụng ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh. Tất cả bằng chứng hiện có về tác dụng tích cực của curcumin cho đến nay khiến curcumin trở thành một trong những hợp chất hứa hẹn nhất và là cơ sở để phát triển liệu pháp điều trị bệnh Alzheimer.
Vitamin và Omega-3
Mọi người đều đã biết về tầm quan trọng tổng thể của việc bổ sung vitamin đối với sức khỏe. Đi sâu hơn vào vai trò của vitamin trong cơ thể con người, chúng ta có thể phát hiện một số lợi ích trong việc ngăn ngừa suy giảm nhận thức.
- Vitamin E: Dùng kết hợp các chất bổ sung vitamin E và C có liên quan đến việc giảm tần suất và tỷ lệ bị AD. Bệnh nhân AD mức độ nhẹ đến trung bình khi dùng alpha-tocopherol có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm chức năng nhận thức.
- Vitamin D: Sự thiếu hụt loại vitamin này có liên quan đến việc tăng nguy cơ bị Alzheimer.
- Vitamin B1: Đóng một vai trò quan trọng trong một số chức năng cơ bản của tế bào như giải phóng năng lượng sau khi phân hủy chất dinh dưỡng. Nếu thiếu hụt vitamin B1, cơ thể sẽ xuất hiện các vấn đề về não và tim, hai cơ quan cần cung cấp năng lượng liên tục.
- Vitamin B5: Acid pantothenic giữ vai trò quan trọng trong việc phân hủy acid béo để tạo ra năng lượng. Đây cũng là loại vitamin rất quan trọng đối với bộ não, cơ quan có gần 60% là chất béo.
- Vitamin B9: Acid folic tham gia vào quá trình chuyển hóa protein và hỗ trợ sức khỏe trí óc. Nếu không đủ vitamin B9, cơ thể có thể bị suy nhược, mệt mỏi, khó tập trung và các dấu hiệu khác.
- Vitamin B12: Sự thiếu hụt cobalamin có thể gây ra các vấn đề về trí nhớ. Tình trạng này có thể hồi phục nếu được điều trị thích hợp.
Acid béo omega-3 có trong cá hồi và một số loại cá khác làm giảm các mảng beta-amyloid ở chuột, một dấu hiệu của bệnh Alzheimer. Nghiên cứu trên người vẫn chưa có bằng chứng tích cực rõ ràng. Một số cho thấy quá trình suy giảm nhận thức không diễn ra chậm hơn khi bổ sung omega-3, trong khi nghiên cứu khác cho thấy sự cải thiện trong học tập và trí nhớ ở những người bị suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác.
Trong khi các chất bổ sung giúp ngăn ngừa AD cần thêm những bằng chứng và khuyến nghị mạnh mẽ hơn, thực phẩm tự nhiên là một nguồn cung cấp vitamin và omega-3 tuyệt vời; do đó, thói quen ăn uống lành mạnh có thể đồng thời trợ giúp sức khỏe nhận thức.
Hoạt động thể chất và rèn luyện trí óc giúp giảm nguy cơ bị Alzheimer
Hiệp hội Alzheimer khuyến nghị rằng những người bị Alzheimer nên tham gia vào các hoạt động thể chất và tinh thần bên cạnh việc tuân theo cách ăn uống lành mạnh và dùng các chất bổ sung thích hợp.
Hoạt động thể chất thường xuyên rất có ích trong việc duy trì dòng máu lưu thông trong toàn bộ cơ thể, bao gồm cả não. Lưu lượng máu bình thường sẽ cung cấp đủ cho não dinh dưỡng cần thiết, do đó làm chậm tiến triển của bệnh. Bên cạnh việc thay đổi ăn uống, hoạt động thể chất có thể giúp điều chỉnh lượng đường và cholesterol. Bạn có thể hoạt động thể chất thường xuyên dưới bất kỳ hình thức nào, từ đi bộ cho đến bơi lội, đi xe đạp cho đến làm vườn hoặc bất cứ hoạt động nào khác.
Hoạt động xã hội giúp duy trì sức khỏe trí óc hiệu quả hơn. Ở một số người, ngoài mất trí nhớ, bệnh Alzheimer có thể làm tăng cảm giác lo lắng. Duy trì hoạt động xã hội ở những người bị Alzheimer sẽ giúp họ cảm thấy ít cô lập hơn, cải thiện sự tự tin và giảm bớt lo lắng, trầm cảm. Thay vì bị cô lập, những người bị Alzheimer và những người thân yêu nên nỗ lực để duy trì cảm giác thân thuộc.
Rèn luyện trí óc rất quan trọng để tạo ra những tế bào mới và kết nối mới trong bộ não. Điều này giúp ngăn ngừa sự suy giảm sức khỏe tinh thần. Chơi cờ vua, câu đố hoặc Sudoku sẽ kích thích tư duy và khả năng giải quyết vấn đề, trong khi liên tục đọc sách sẽ kích thích hoạt động ghi nhớ của bộ não. Một điều quan trọng là bạn cần thử thách trí óc bằng nhiệm vụ mới hoặc các nhiệm vụ khác nhau để luyện tập và cải thiện chức năng bộ não.
Việc chăm sóc sức khỏe tinh thần hiện đang được chú trọng hơn bao giờ hết.
Rất nhiều giải pháp giảm thiểu nguy cơ đang nằm trong tay chúng ta
Nhiều câu hỏi về Alzheimer vẫn còn bỏ ngỏ và khoa học vẫn đang nỗ lực để tìm ra câu trả lời. Cho đến lúc đó, có rất nhiều thay đổi mà một số trong chúng ta có thể bắt đầu ngay bây giờ để ngăn chặn sự phát triển của AD.
Mặc dù khá nhiều bài báo nói về tác động của căng thẳng lên tình trạng sức khỏe và tầm quan trọng của việc kiểm soát căng thẳng, nhiều người vẫn gặp khó khăn trong việc giải quyết vấn đề này. Bệnh Alzheimer cũng là một lý do nữa để bạn cần coi trọng hơn việc tự mình kiểm soát và giảm thiểu căng thẳng, hoặc với sự trợ giúp của chuyên gia. Kiểm soát những cảm xúc tiêu cực, trở thành người có mục tiêu, trách nhiệm và tổ chức, sẽ cải thiện hiệu suất làm việc và ngăn chặn sự phát triển của AD.
Chúng ta có thể chủ động giảm nguy cơ bằng cách tiêu thụ nhiều hơn các thực phẩm lành mạnh và trở nên năng động về thể chất và tinh thần. Điều đó không hề khó khăn, phải vậy không? Một lối sống lành mạnh ở tuổi trưởng thành sẽ mang đến cho bạn lợi ích kép: ngăn ngừa sự phát triển của bệnh mạch máu và tiểu đường, đồng thời giảm thiểu nguy cơ bị Alzheimer trong tương lai.
Nếu biết rằng cách ăn uống Địa Trung Hải sẽ làm chậm tiến triển của AD, hoạt động thể chất làm giảm nguy cơ bị AD tới 50% và rèn luyện trí óc làm giảm nguy cơ bị AD lên đến 70%, còn lý do nào khác mà chúng ta không thực hiện những thay đổi này ngay từ hôm nay? Việc tập thể dục hàng ngày và cân bằng ăn uống, tất cả đều nằm trong tay chúng ta, hãy thực hiện ngay hôm nay để không phải hối tiếc sau này.
Thanh Ngọc biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc tại The Epoch Times
