PHÂN TÍCH: Trung Quốc đang thu nợ từ các nước nghèo nhất
Tổng số nợ tồn đọng của Trung Quốc là khoảng 1.1 ngàn tỷ USD — hơn một nửa số khoản vay này hiện đã đến hạn thanh toán.
Bắt đầu từ năm 2001 và bao gồm cả Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) bắt đầu vào năm 2013, Trung Quốc đã đầu tư vào gần 21,000 dự án trên 165 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Tổng số nợ tồn đọng của Trung Quốc là khoảng 1.1 ngàn tỷ USD và hơn một nửa số khoản vay này hiện đã đến hạn thanh toán — tỷ lệ này sẽ đạt 75% vào năm 2030.
Ban đầu, những dự án này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng GDP ở các quốc gia đi vay, với sản lượng kinh tế tăng lên cho phép họ trả được các khoản vay. Tuy nhiên, nhiều dự án chưa hoàn thành hoặc không đạt được lợi nhuận như dự kiến. Điển hình là Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan(CPEC), từ lâu được xem là viên ngọc quý của BRI, hay còn gọi là “Một Vành đai, Một Con đường” (Nhất Đới, Nhất Lộ).
Sau một thập niên và 25 tỷ USD được chi ra, CPEC vẫn chưa thực hiện được lời hứa phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng của Pakistan cũng như đại tu và kết nối cảng Gwadar với Kashgar ở khu vực Tân Cương của Trung Quốc. Trên thực tế, CPEC sẽ giúp Trung Quốc trở thành chủ sở hữu và nhà điều hành cảng, đồng thời cung cấp cho Trung Quốc các tuyến thương mại rẻ hơn và giúp nước này tiếp cận Biển Ả Rập. Bất kỳ lợi ích thực sự nào đối với Pakistan đều bị lu mờ vì các vấn đề về tài chính và an ninh, cũng như phản ứng dữ dội từ người dân Pakistan, những người ngày càng xem Trung Quốc là bên hưởng lợi từ một dự án khiến Pakistan chìm sâu hơn trong nợ nần trong khi mang lại rất ít lợi ích cho người dân địa phương.
Các nhà kinh tế khẳng định tác động lan tỏa của việc chi tiêu xây dựng cơ sở hạ tầng CPEC là không đáng kể, trong khi tác động lên khoản nợ của Pakistan là rất lớn. Tính đến tháng 07/2023, 30% tổng số nợ nước ngoài của Pakistan là nợ chính quyền và các ngân hàng thương mại Trung Quốc. Tệ hơn nữa, đồng rupee đã giảm giá trị, mất giá 40% so với đồng USD, do đó khiến việc thanh toán nợ càng trở nên khó khăn hơn. Sự bất ổn kinh tế trong giai đoạn đầu của dự án đã dẫn đến sự chậm trễ trong việc hoàn thành dự án, có nghĩa là sự chậm trễ trong việc tạo ra các khoản thu sử dụng để trả nợ. Trước sự thất vọng của nhiều người Pakistan, giai đoạn tiếp theo của CPEC sắp bắt đầu. Đi cùng với đó là nhiều đợt đảo nợ và các khoản vay bổ sung được thêm vào khoản nợ hiện tại.
Các khoản cho vay rủi ro
Những câu chuyện tương tự có thể được nghe thấy ở các quốc gia BRI khác. Toàn bộ 80% khoản vay của Trung Quốc dành cho các nước đang phát triển là dành cho các nước đang gặp khó khăn về tài chính. Đây là lý do tại sao phương Tây cáo buộc Trung Quốc là nước cho vay vô trách nhiệm. Vấn đề này càng trở nên nghiêm trọng hơn do Trung Quốc cho vay với lãi suất cao và khiến các đồng tiền địa phương giảm giá.
Trong các giai đoạn đầu, BRI đồng nghĩa với các khoản vay đáng kể nhằm tài trợ cho các nỗ lực mở rộng cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, mô hình này đã thay đổi khi Bắc Kinh ngày càng mở rộng các khoản vay cứu trợ thay vì chỉ tập trung vào các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn. Khi Trung Quốc trải qua quá trình chuyển đổi này, nhiều món nợ trong số các khoản vay cứu trợ này đang được tạo điều kiện thông qua sự hợp tác với các tổ chức tài chính truyền thống hơn.
Khoảng một nửa số khoản vay không khẩn cấp của Trung Quốc được thực hiện với sự hợp tác của các tập đoàn, và 80% trong số đó là với các ngân hàng thương mại phương Tây, chẳng hạn như Standard Chartered hoặc BNP Paribas, hoặc với các ngân hàng phát triển đa phương như Tập đoàn Tài chính Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ ( DFC) và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Âu Châu (EBRD).
Bất chấp sự thay đổi trọng tâm này, Trung Quốc vẫn là nguồn tài chính phát triển hàng đầu thế giới, chi tiêu nhiều hơn bất kỳ quốc gia Nhóm Bảy (G7) nào, cũng như các nhà cho vay đa phương. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là các quốc gia thành viên G7 đã bắt đầu chi tiêu nhiều hơn Trung Quốc vào năm 2021 khi họ nỗ lực tạo ra một giải pháp thay thế cho các sáng kiến do Bắc Kinh dẫn đầu.
Trung Quốc gặp cản trở
Tại hội nghị thượng đỉnh BRI vào tháng Mười, lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Tập Cận Bình đã nói rõ rằng Trung Quốc đang giảm thiểu rủi ro đầu tư, tập trung vào các khoản đầu tư “chất lượng cao”. Ông Tập hứa đầu tư mới 100 tỷ USD, nhưng có vẻ như phần lớn số tiền này được dùng để giải cứu, cứu các dự án cũ thay vì bắt đầu những dự án mới. Sự thay đổi hoạt động khác mà Bắc Kinh ít muốn công khai hơn là họ hiện đang đóng vai trò là người đòi nợ. Trong nhiều trường hợp, ĐCSTQ âm thầm tịch thu dự trữ ngoại tệ quá hạn của những người đi vay được giữ làm tài sản thế chấp trong tài khoản ký quỹ.
AidData, phòng thí nghiệm nghiên cứu hoạt động cho vay của Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Toàn cầu của Đại học William and Mary, cho rằng Bắc Kinh hiện đang tập trung giải cứu các dự án gặp khó khăn và những người đi vay gặp khó khăn để ngăn chặn phản ứng dữ dội của công chúng và giành chiến thắng ngoại giao trước các đối thủ G7. Trung Quốc hiện đang quản lý ba loại rủi ro: rủi ro trả nợ; rủi ro về môi trường, xã hội, và quản trị (ESG); và rủi ro danh tiếng.
Khi thế giới phân cực về các vấn đề như chiến tranh Nga-Ukraine hay xung đột Israel-Hamas, Bắc Kinh đang mất dần vị thế ngoại giao. Theo đánh giá của AidData, Bắc Kinh có nhiều thất bại hơn là thành tựu trong cuộc đấu tranh về quyền lực mềm chống lại Hoa Thịnh Đốn. BRI có tỷ lệ đánh giá tích cực là 56% vào năm 2019 so với 40% vào năm 2021. Theo một nghiên cứu gần đây của Pew Research, hầu hết các quốc gia đều có cái nhìn thiện cảm hơn về Hoa Kỳ so với Trung Quốc — và khoảng cách này đang ngày càng mở rộng.
Vân Du biên dịch
Quý vị tham khảo bảo gốc từ The Epoch Times
